Eliza Orjeşkova

Eliza Orjeşkova (tam adı: Eliza Orjeşkova, pol. Eliza Orzeszkowa; 6 iyun 1841^[1][2][…], Milkovşina^[d], Litva general-qubernatorluğu^[d] – 18 may 1910^[1][2][…], Qrodno, Litva general-qubernatorluğu^[d][3]) — polyak roman yazarı və Polşanın parçalanması zamanı pozitivizm hərkatının aparıcı yazıçısı.^[4] 1905-ci ildə Henrik Senkeviç ilə birlikdə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına namizəd olmuşdur.

Eliza Orjeşkova
pol. Eliza Orzeszkowa
Doğum adı	Elżbieta Pawłowska
Təxəllüsü	E. O., Bąk (z Wa-Lit-No), Li…ka, Gabriela Litwinka, Eliza Orzeszkowa
Doğum tarixi	6 iyun 1841(1841-06-06)[1][2][…]
Doğum yeri	Milkovşina[d], Qrodno quberniyası[d], Litva general-qubernatorluğu[d], Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	18 may 1910(1910-05-18)[1][2][…] (69 yaşında)
Vəfat yeri	Qrodno, Qrodno quberniyası[d], Litva general-qubernatorluğu[d], Rusiya imperiyası[3]
Vəfat səbəbi	ürək-damar xəstəliyi[d]
Dəfn yeri	Qrodno Pariş qəbiristanlığı[d]
Fəaliyyəti	yazıçı, esseist, tərcüməçi, hekayə yazıçısı[d]
Fəaliyyət illəri	1866–1910
Əsərlərinin dili	polyak dili
Janrlar	hekayə, povest[d], roman
Eliza Orjeşkova Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Eliza Orjeşkova Milkovşçina^[5] kəndində əsil-nəcabətli Pavlovski ailəsində anadan olmuş və yaxınlıqda yerləşən Qrodno şəhərində (indiki Belarus) vəfat etmişdir.^[6] On altı yaşında Eliza özündən iki dəfə böyük polyak şlyaxtası, 1863-cü il qiyamından sonra Sibirə sürgün edilmiş Pyotr Orjeşko ilə ailə həyatı qurmuşdur. Onlar 1869-cu ildə qanuni ayrılmışdılar.^[7] Eliza ikinci dəfə 1894-cü ildə 30 illik sevgi münasibətində olduğu, lakin nikahdan bir neçə il sonra həyatını itirən Stanislav Nahorski ilə ailə həyatı qurur.^[8] 1866-cı ildə Qrodnoya köçür və roman yazarı olmağa qərar verir.^[5]

Orjeşkova işğal olunmuş ölkəsinin sosial şəraitindən bəhs edən 30 roman və 120 sketç, dram və novella yazmışdır. Onun Eli Makower romanı (1875) yəhudilərlə polyak şlyaxtaları arasındakı münasibəti, Meir Ezofowicz romanı (1878) isə yəhudi ortodoksları ilə müasir liberlaizm arasındakı münaqişəni təsvir edir. 1888-ci ildə Orjeşkova Neman çayı (indi Belarusun ərazisindədir) haqqında iki roman yazır: Cham balıqçıların həyatından bəhs edir; ən məşhur romanı olan Nad Niemnem isə çox vaxt Pan Tadevuş əsəri ilə müqayisə edilir və siyasi və sosial qayda əleyhinə çıxan polyak aristokratiyası məsələlərinə toxunur. 1880-ci ildə Eliza vətənpərvərlik və kosmopolitizmi tədqiq etməyə başlayır.^[7] Onun əsərlərinin vahid buraxılışı Varşavada 1884–1888-ci illər arasında nəşr olunmuşdur.^[9] Əsərlərinin əksəriyyəti alman dilinə tərcümə olunmuşdur.

1905-ci ildə Henrik Senkeviç və Lev Tolstoy ilə birlikdə Eliza Orjeşkova Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına namizəd olmuşdur. Mükafat Senkeviçə təqdim olunmuşdur. Nobel mükafatı komitəsinin rəsmi qeydlərinə görə, mükafatı bölüşdürmə fikri ayrı-seçkilik hesab edilərək rədd edildi və yalnız bir şəxs mükafat laureatı oldu.^[10]

Seçilmiş əsərləri

Orjeşkovanın esperanto dilinə tərcümə edilmiş əsəri

• Obrazek z lat głodowych 1866
• Ostatnia miłość, 1868
• Z życia realisty, 1868
• Na prowincji, 1870
• W klatce, 1870
• Cnotliwi, 1871
• Pamiętnik Wacławy, 1871
• Pan Graba, 1872
• Na dnie sumienia, 1873
• Marta, 1873
• Eli Makower, 1875
• Rodzina Brochwiczów, 1876
• Pompalińscy, 1876
• Maria, 1877
• Meir Ezofowicz, 1878
• Z różnych sfer, 1879–1882
• Widma, 1881
• Sylwek Cmentarnik, 1881
• Zygmunt Ławicz i jego koledzy, 1881
• Bańka mydlana, 1882–1883
• Pierwotni, 1883
• Niziny, 1885
• Dziurdziowie, 1885
• Mirtala, 1886
• Nad Niemnem, 1888
• Cham (The Boor), 1888
• Panna Antonina (romanlar toplusu), 1888
• W zimowy wieczór (romanlar toplusu), 1888
• Czciciel potęgi, 1891
• Jędza, 1891
• Bene nati, 1891
• Westalka, 1891
• Dwa bieguny, 1893
• Melancholicy, 1896
• Australczyk, 1896
• Iskry (romanlar toplusu), 1898
• Argonauci (The Argonauts),^[11] 1900
• Ad astra. Dwugłos, 1904
• I pieśń niech zapłacze, 1904
• Gloria victis (romanlar toplusu), 1910

Sosial ədalət üçün jurnalistika

• Kilka słów o kobietach (qadınlar haqqında),^[12] 1870
• Patriotyzm i kosmopolityzm, 1880
• O Żydach i kwestii żydowskiej, 1882

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. Eliza Orzeszkowa // Encyclopædia Britannica (ing.).
3. Ожешко Элиза // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. Eliza Orzeszkowa Arxivləşdirilib 2018-06-12 at the Wayback Machine, Britannica, Retrieved June 5, 2016
5. HARGREAVES-MAWDSLEY, W.N. Everyman's Dictionary of European Writers. Loondon: Aldine press. 1968. 400.
6. "Eliza Orzeszkowa" from the Encyclopædia Britannica. Arxivləşdirilib 2018-06-12 at the Wayback Machine Retrieved September 22, 2011.
7. Prof. dr hab. Józef Bachórz, Eliza Orzeszkowa. Arxivləşdirilib 2018-06-12 at the Wayback Machine Virtual Library of Polish Literature. Retrieved September 22, 2011.
8. Eliza Orzeszkowa. Słownik pisarzy polskich. Arxivləşdirilib 2016-10-31 at the Wayback Machine Brykowisko. Retrieved September 22, 2011.
9. Chisholm, 1911
10. "The Nobel Prize in Literature: Nominations and Reports 1901–1950". 2018-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-31.
11. Project Gutenberg's "The Argonauts" by Eliza Orzeszko (aka Orzeszkowa). Arxivləşdirilib 2019-04-15 at the Wayback Machine Translator: Jeremiah Curtin, 1901.
12. "Kilka słów o kobietach" by E. Orzeszkowa. Kujawsko-Pomorska Digital Library. Arxivləşdirilib 2016-02-15 at the Wayback Machine Retrieved September 23, 2011.

Xarici keçidlər

• Orzeszkowa tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
• Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Eliza Orjeşkova İnternet arxivində