Asiya şirkəti

Asiya şirkəti (dan. Asiatisk Kompagni) — XVIII əsrdə Hindistan və Çin ilə ticarət etmək üçün qurulan Danimarka ticarət şirkəti^[1].

Asiya şirkəti
Ümumi məlumatlar
Təsis tarixi	1730
Baş qərargahın yeri	Kopenhagen
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1749-cu ildə Kopenhagendə Asiya Şirkəti binası

Asiya Şirkətinin binası.
Rəs. P. Tom-Petersen (1888)

Tarixi

Asiya şirkəti 1732-ci ildə (digər mənbələrə görə — 1730-cu ildə) əsasən çürümüş Danimarka Şərqi Hindistan Şirkətinin keçmiş səhmdarları tərəfindən quruldu və krallıq imtiyazına görə, Hind Okeanı bölgəsində və Çində yerləşən ölkələrlə ticarətdə inhisar aldı^[2].

Təşkilati olaraq şirkət ən böyük səhmdarları Kopenhagen tacirləri olan bir səhmdar cəmiyyətdi. Şirkətin nizamnamə kapitalı 100 min riksdalerdən ibarət idi və hər biri 250 riksdalerin 400 səhminə bölündü^[3].

Şirkət 1732-dən 1807-ci ilə qədər inkişaf etmişdir. O dövrdə Kopenhagen Şərqi Hindistan və Çin ticarəti üçün böyük bir mərkəz idi və Danimarka Avropa hərbi münaqişələri zamanı bitərəf qaldıqda şirkət əhəmiyyətli mənfəət əldə etdi. 1734-1745-ci illər arasında Danimarkaya 9,1 milyon Riksdaler dəyərində mal idxal edildi. Bu illər ərzində Şərqi Hindistana 15, Çinə 17 gəmi göndərildi və 1746 - 1765 arasında onların sayı müvafiq olaraq 27 və 38 gəmiyə yüksəldi^[4].

1772-ci ildə imtiyazın bitməsindən sonra Şərqi Hindistan ilə ticarət sərbəst hala gəldi, lakin şirkətə 20 il müddətinə bu bölgəyə gəmi göndərən şəxslərdən müəyyən miqdarda haqq alma hüququ verildi. 1777-ci ildə şirkət Şərqi Hindistan mülklərini Danimarka dövlətinə verdi və səylərini Çindən çay idxalına cəmləşdirdi.

1807-ci ildə İngiltərə ilə müharibənin başlaması şirkətin ticarətinə düzəlməz ziyan vurdu. Tamamlandıqdan sonra bir neçə ekspedisiya təşkil etdi, lakin nəticələrini vermədilər. 1844-cü ildə şirkətin imtiyazı ləğv edildi və Çinlə ticarət bütün Danimarkalılar üçün pulsuz oldu.

İstinadlar

1. Glamann, Kristof. "The Danish Asiatic Company, 1732–;1772". Scandinavian Economic History Review. 8 (2). 1960: 109–149. doi:10.1080/03585522.1960.10411426.
2. Royal Danish Naval Museum - Skibregister
3. Record card for Fyen
4. Record card for Den Gloende

Sitatlar

• Knud Klem: Skibsbyggeriet i Danmark og Hertugdømmerne i 1700-årene; Bind I, København 1985; ISBN 87-88646-14-9
• Knud Klem: "Den danske Ostindie- og Kinahandel" (Handels- og Søfartsmuseets Årbog 1943; s. 72-102)
• Royal Danish Naval Museum website for Database > Avancerede > Set Skibstype to "Handelsskib" and Datering to appropriate dates> Søg (This works only if the language is set to Danish)
• Royal Danish Naval Museum - List of Danish Warships
• Royal Danish Naval Museum - Skibregister for individual ships record cards where they exist.

Xarici keçidlər

• At the Altar of Capitalism – Calvinist merchants in the Danish Asiatic Company in the 18th century
• The list of ships has been roughly copied from the Danish wikipedia article da:Asiatisk Kompagni where inline references can be found