23-cü küçə (Manhetten)
From Wikipedia, the free encyclopedia
23-cü küçə (ing. 23rd Street) — Nyu-York şəhəri Manhetten borosunun Midtaun rayonunda yerləşən ikitərəfli küçə; adanın şərqindən qərbinə keçən əsas magistral yollarından biri. Küçə qərbdən On Birinci prospektdən başlayaraq, şərqdə FDR magistralına qədər davam edir.
| 23-cü küçə | |
|---|---|
| ing. 23rd Street | |
 Hay Layn parkından Qərbi 23-cü küçənin görüntüsü | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Region | Nyu-York ştatı |
| Şəhər | Nyu-York |
| Bölgə | Manhetten |
| Uzunluğu | 3,1[1] |
| Yekun koordinatı | 40°44′32″ şm. e. 73°59′28″ q. u.HGYO |
| Poçt indeksi | 10011, 10010 |
| Qərb ucu | On Birinci prospekt, Çelsi rayonu |
| Şərq ucu | Kips Bey tərəfdə FDR magistralı;/ Piter Kuper Villic |
| Yaranıb | 1811-ci il mart ayı |
Küçə 1811-ci ildə Manhettenin hərtərəfli inkişaf planının qəbulundan sonra yarandı.[2] Burada Beşinci Prospekt və Çelsi kimi mehmanxanalar və bir çox teatrlar tikilmişdir. Flatiron Building, Metropolitan Life Tower və 2013-cü ildə inşa edilən One Madison kimi tarixi göydələnlər bu küçədə yerləşir.
Boronun digər nömrəli küçələri kimi, 23-cü küçə də Beşinci prospekt tərəfdən qərb və şərq hissələrə bölünür. Hər ikisi Fletayron rayonunun bir hissəsi olan Medison meydanından başlayır. Qərbi 23-cü küçə Altıncı prospektdən başlayaraq, Çelsi rayonundan keçir.[3] Küçənin şərq tərəfindən, yəni Leksinqton prospektindən başlayaraq küçə boyunca şimaldan[4] Kips Bey və cənubdan[5] Qramersi[6] və Piter Kuper Villic rayonlarının sərhədləri keçir.
1999-cu ildən bəri 23-cü küçənin park ətrafında olan şimal ərazisi NoMad olaraq adlanmağa başlandı.[7][8][9]
Küçə 1811-ci ildə qəbul edilən Manhettenin baş planının həyata keçirilməsi nəticəsində yarandı. Küçənin eni 100 fut (təxminən 30 metr) olacağı təyin edildi.[2] Həmçinin plana görə, 23-cü küçə 34-cü küçə, Üçüncü və Yeddinci prospektləri ilə birlikdə tikintinin aparılmadığı 1 km² sahəsi olan ərazi arasında sərhəd rolu oynamalı idi. Həmən ərazidə hərbi təlimlərin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.[10] Sonradan, 1847-ci ildə, bu ərazidə 3 hektardan az sahəsi olan Medison meydanı salındı.[11]
İnfrastrukturu
19-cu əsrin ortalarında küçə geniş nəqliyyat şəbəkəsinin bir hissəsi oldu, hansı ki 30 və 32-ci küçələr arasında yerləşən indiki Hadson Yard rayonunun dəmir yolu vağzalını birləşdirirdi. Buxar qazanının partlaması təhlükəsi üzündən o dövrün parovozlarına 30-cu küçədən aşağı getmək qadağan edilmişdir, buna görə Nyu-York və onun şimalındakı şəhərlər üzrə işləyən qatarlarda sərnişinlər stansiyaya çatıb konka ilə yollarına davam etməli olurdular. Konka dayanacaqları bundan başqa 23-cü, 14-cü, Kristofer və Çeymbers küçələrində yerləşirdi.[12]
Həmçinin, 1870-ci illərdə Altıncı prospekt boyunca yerüstü dəmir yolu inşa edildi,[13] bu da yerli mağazalara müştərilərin axınını ciddi şəkildə artırdı.[14] 23-cü küçədə stansiyaları olan yerüstü xətlər 1880-ci ildə İkinci[15], 1878-ci ildə Üçüncü[16] və 1867-ci ildə Doqquzuncu prospektləri boyunca da çəkildi.[17] 20-ci əsrin ortalarında paralel olaraq yeraltı metropoliten xətləri qurulduqdan sonra prospektlərin hamısı artıq sökülmüşdür.[18] Hal-hazırda küçədə beş metro stansiyası yerləşir.[19]
1869-cu ildə Hudzon çayının sahilində Pavoniya Ferri şirkətinin bərə terminalı açıldı. Onun bərələri Manhetten ilə üzbəüz yerləşən Cersi-Sitiyə qədər yollanırdılar.[20] XX əsrin əvvəllərində bərə artıq çox köhnəlmişdir,[21] 1942-ci ildə isə terminal söküldü.[22] 1980-ci illərin sonlarında, entuziast Con Krivi (ing. John Krevey) vaqonların daşınması üçün istifadə edilən köhnə barjadan üzən iskələ düzəldəndə Qərbi 23-cü küçənin sahili yenidən canlandı. Buranın adı Pirs 63 oldu. İskələdə restoran açıldı və Krivinin səyləri nəticəsində buraya "Frying Pan" adlı üzən mayak və "John J. Harvey" adlı yanğınsöndürmə gəmisi gətirildi.[23] Hal hazırda hər ikisi ABŞ-nin Tarixi Yerlərin Milli Reyestrinə salınıb.[24][25] 2007-ci ildə barja 26-cı küçədəki Pirs 66-ya köçürüldü.[26]
Tarixi memarlığı
1 yanvar 1825-ci ildə 22 və 23-cü küçələr arasında yerləşən Bluminqdeyl Roudda (hazırda Brodveyin bir hissəsidir) azyaşlı cinayətkarlar üçün Nyu-York həbsxanası açıldı. Ora məhkəmə tərəfindən qeyri-müəyyən müddətə həbs altına salınan 16 yaşınadək uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur; oğlanlar 21, qızlar isə 18 yaşlarına çatanadək burada saxlanılırdılar. İlk 10 il ərzində həbsxana cəza yerində 1120 uşaq yerləşdirilmişdir.[27] 1854-cü ildə həbsxana İst-River boğazının akvatoriyasındaki Nyu-Yorkun Randals adasına köçürüldü.[28]
.jpg)
Təxminən 1860-cı ilə qədər Nyu-York irlandiyalıları Fayv Poynts rayonundan zənciləri sıxışdırıb çıxartdılar. Sonuncular bütöv Manhetten boyunca yerləşmək məcburiyyətində qaldılar. Beləliklə, cənubdan 23-cü küçə, şimaldan 40-cı küçə və şərqdən Altıncı prospektlə məhdudlaşdırılmış kvartal yarım min zəncinin sığınacağına çevrildi.[29]
Ancaq kasıb əhalinin axını küçənin dəbdəbəli binalarla tikilib abad edilməsi üçün bir maneə yaratmadı. 1845-ci ildə, dövrünün görkəmli memarı Aleksandr Cekson Devisin layihəsi əsasında 23 və 24-cü küçələr ilə və Doqquzuncu və Onuncu prospektlərlə məhdudlaşdırılmış yerdə London Terreys adlı dörd mərtəbəli yaşayış kompleksi ucaldıldı. Tikinti başa çatdıqdan sonra o, dünyanın ən böyük yaşayış kompleksinə çevrildi.[30] 1930-cu ildə London Terreys yenidən tikildi: bu sahədə yekun olaraq 1670 mənzil üçün nəzərdə tutulmuş 16-18 mərtəbəli 14 bina peydə oldu.[31]
1849-cu ildə şəhər referendumunun nəticəsində, Leksinqton prosepkti ilə kəsişmədə qotik üslubunda Nyu-York Şəhər Kollecinin binası inşa edildi. Onun memarı kiçik Ceyms Renvik oldu.[32] 1928-ci ildə o, söküldü.[33]
1857-ci ildə küçənin Beşinci prospektlə kəsişməsində olan hissəsi tacir Eymos Eno tərəfindən alındı. 1859-cu ildə o, bu ərazidə lüks hotel tikdirdi.[34][35] 6 mərtəbə ölçülərində və 800 qonağı qəbul etmək üçün nəzərdə tutulan mehmanxana dünya üzrə ən böyük oldu.[36] Hotel, Respublikaçılar Partiyasının qərargahı olaraq istifadə olunurdu və burada Uliss Qrant[37] və Çester Artur[38] kimi prezidentlər otaqlar tutmuşdular. 1860-cı ildə vəliəhd Uels şahzadəsi VII Eduardın mehmanxananı ziyarət etməsi ətraf kvartalın ticarət cazibəsini xeyli artırdı. 14-cü və 23-cü küçələr ilə Altıncı prospekt və Brodvey arasındakı yerə tezliklə Xanımlar milyası adı qoyuldu.[39] 1908-ci ildə hotel uçuruldu və onun yerini Beynəlxalq Oyuncaq Mərkəzi tutdu.[40]
.jpg)
Küçədə tikilən başqa bir diqqətəlayiq hotel 1884-cü ildə yaranan Çelsi hotelidir.[41]
1863-cü ildə küçənin Dördüncü prospektlə kəsişməsində Milli Dizayn Akademiyasının binası ortaya çıxdı. Onun memarı Çikaqolu Piter Bonnett Vayt oldu. Tikili Venesiyadaki Dojlar sarayına oxşar olaraq inşa edildi.[42][43] O, heç yarım əsr yerində qalmadı ki, 20-ci əsrin əvvəllərində bu ərazidə Metlayf Tauer göydələni inşa edildi.[44]
1878-ci ildə Beşinci və Altıncı prospektlər arasında, "Stern Brothers" adlı böyük pərakəndə satıcı şirkətinin o vaxt üçün inanılmaz ölçülərdə anbarı tikildi.[45] Memar Henri Fernbaxın layihəsi əsasında həyata keçirilmiş bina 7 mərtəbə və 200 fut (təxminən 60 metr) eninə sahib idi. Anbar Nyu-Yorkun ən böyük çuqun evlərindən biri oldu.[46]
Bir çox yeni hotelin yaranması və müharibədən sonrakı dövr fahişəliyin geniş yayılmasına səbəb oldu. 1876-cı ilə qədər 23 və 57-ci küçələr və Beşinci və Yeddinci prospektlərlə məhdudlaşdırılmış rayonda o qədər fahişəxana peydə oldu ki, əhali yerli polis kapitanı Aleksandr Uilyamsdan ibrət götürərək buranı eyş-işrət kvartalı adlandırdı.[47]
Teatrlar
Küçənin Brodveyə yaxın olması, 19-cu əsrin sonlarında bir çox teatrın meydana gəlməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. 1868-ci ildə Səkkizinci prospektlə kəsişmədə bir neçə milyon dollara Qrand Opera Haus tikildi. 1938-ci ildə RKO Pictures kinokompaniyası onu kinoteatra çevirdi, 1960-cı ildə isə o, Penn Saut yaşayış kompleksinin inşası proqramı çərçivəsində tamamilə söküldü. 1869-cu ildə Altıncı prospekt ilə kəsişmədə But Teatrı açıldı. Onun işləri o qədər də yaxşı getmədi və artıq 1881-ci ildə anbar halına gətirilərək, inşaat maya dəyərinin yarısına satıldı.[48] 1888-ci ildə Yeddinci və Səkkizinci prospektlər arasında impresario Frederik Proktor öz teatrını açdı. Onun tamaşalarında elektrik işıqlandırma və fonoqraf kimi o dövrlərin yenilikləri istifadə olunurdu. 1907-ci ildə teatr kinoteatr kimi yenidən təchiz edilmiş, əlavə 30 ildən sonra isə yanğında dağıldı. Həmçinin, XIX əsrin ikinci yarısında Brayantın Menestrelləri truppası özünün Opera Haus adlı teatrında menestrel şou təqdim etmişdir.[49][50][51]
- 23-cü küçə tarixi teatrları
1937-ci ildə Qrand Opera Haus
Edvin Butun teatrı
1895-ci ildə Proktorun teatrı (sol tərəfdə)
.JPG)
Olaylar
17 oktyabr 1966-cı il tarixində, Şərqi 22-ci küçədəki 7 saylı binanın zirzəmisində yanğın baş verdi. Hadisə yerinə gələn yanğınsöndürənlər ocağa Şərqi 23-cü küçəsində yerləşən 6 saylı binadan çatmağa çalışdılar. Bir anda sonuncunun taxtapuşu çökərək 12 yanğınsöndürənin üzərinə töküldü. Hadisə, 11 sentyabr 2001-ci il hadisələrinə qədər itki sayına görə Nyu-York yanğınsöndürənləri arasında ən böyük olay olaraq qalırdı.[52] Hazırda bu ərazidə Medison Qrin adlı 31 mərtəbəli yaşayış binası yerləşir.[53]
17 sentyabr 2016-cı il tarixində Altıncı prospektlə kəsişmənin yaxınlığındakı Qərbi 23-cü küçədə partlayış baş verdi və tezbişirən bombasının 23-cü küçənin Altıncı və Yeddinci prospektləri tərəfində partlaması nəticəində 31 nəfər[54] yaralandı.[55][56][57] 28 yaşlı Əfqanistan əsilli Nyu-Cersi sakini Əhməd Xan Rəhimi terror hücumu törətməkdə şübhəli bilinərək nəzarət altına alındı.[58][59][60]
23-cü küçənin dominantalarından biri 1902-ci ildə inşa edilmiş dünyaca məşhur 22 mərtəbəli Flatiron Building göydələnidir. O, 22-ci və 23-cü küçələri ilə Brodvey və Beşinci prospektinin kəsişmələrindən əmələ gələn kiçik sahədə yerləşir. "23 skidu" (sözbəsöz olaraq "23-cü, qaç" kimi tərcümə olunur) ifadəsi Fletayron və 23-cü küçə ilə bağlıdır. Göydələnin yerləşdiyi formasına görə onun yaxınlığında nəzərə çarpan küləklər əsir. Versiyalardan birinə görə, qadınların yellənən ətəklərinə baxan avaraları dağıdan polislər arasında bu ifadə geniş yayılmışdır.[61][62]
Qərbi 23-cü küçə
Qərbi 23-cü küçənin Çelsidən keçən hissəsində bir çox sənət qalereyası[63] və bir neçə teatr[50] yerləşir. Onuncu prospektdən bir qədər aralıda, küçəni keçmiş estakada dəmir yolunun yerində salınan Hay Layn parkı kəsir.
Diqqətəlayiq tikililər:
- 71 — 1913-cü ilə aid Mason məbədi.[64]
- 123 — 1869-cu ilə aid Müqəddəs Vikenti di Pol fransız kilsəsi; 2013-cü ildən bağlıdır.[65][66]
- 222 — Çelsi hoteli.
- 236 — 1860-cı illərə aid Emun İsrayelin (ing. Emunath Israel) sinaqoqu.
- 405—475 — London Terreys yaşayış kompleksi.[67]
- 517 — 2011-ci ildə tikilən on dörd mərtəbəli yaşayış evi, konstruksiyası sayəsində o, Hay Layn parkı üzərində ucalır.[68][69]
Vest Sayd Hayvey ilə 23-cü küçənin qərb sonluğu arasında Çelsi Uotersayd parkı yerləşir.[70] Onun sahəsi 1 hektara bərabərdir. Parkda it gəzintisi üçün nəzərdə tutulmuş meydança, uşaq və basketbol meydançaları var.[71]
Şərqi 23-cü küçə
Küçənin şərq hissəsinin dominantalarından biri 1909-cu ildə Beşinci prospektlə kəsişmədə inşa edilmiş 213 metrlik Metlayf Tauerdir. 1913-cü ildə Vulvort bildinqin inşasına qədər o, dörd il ərzində dünyada insanın inşa etdiyi ən yüksək tikili olaraq qalırdı.[72] Küçədəki başqa bir göydələn, 188 metrlik Uan Medison, 2013-cü ildə inşa edildi. Mediamaqnat Rupert Mördok oranın 4 mərtəbəsini 57 milyon dollara almışdır.[73]
Birinci prospekt ilə kəsişmədə 423 ünvanında Vəteranlar üzrə İşlər Nazirliyi yanında sağlamlaşdırma mərkəzinin böyük kampusu yerləşir. Orada üçüncü dərəcəli bir profilaktika proqramı tətbiq olunur və orada cərrahi, kardioloji, uroloji və psixiatriya şöbələri olmaqla müxtəlif tədqiqatlar aparılır.[74]
Küçənin şərq ucundakı FDR magistralı ilə kəsişmənin yaxınlığında başqa sağlamlaşdırma mərkəzi Asser Levi ictimai hamamları yerləşir. 20-ci əsrin əvvəllərində inşa edilən hamamlar şəhərin ilk yəhudi köçkünlərindən birinin adını daşıyır.[75][76] 1980-ci ildə hamamlar Tarixi Yerlər Milli Reyestrinə əlavə olundu.[77]
2002-ci ildə, köhnə sement zavodu və maşın dayanacağı yerində İst-River boyunca 18 və 23-cü küçələr arasında sahəsi 8.000 m² olan Stayvesant Kouv parkı salındı.[78]
Küçənin şərq ucunun qarşı tərəfində hidroaerport var, buradan digər yerli hidroaerportlara reyslər baş tutur.[79]
- 23-cü küçənin göydələnləri
MetLayf Tauer
Fletayron Bildinq
Uan Medison
Küçənin digər tarixi rolu şəhər modasının mərkəzlərindən biri olmasıdır.[80] Bu da öz növbəsində yerli pərakəndə satışın spesifik xüsusiyyətlərində əks olundu, belə ki komisyon tipli də daxil olmaqla bir çox geyim mağazası indilərdə də burada yerləşir.[81][82] "Best Buy" və "The Home Depot" küçədə mağazaları olan iri ticarət şəbəkələri arasındadılar.[83] 23-cü küçədəki ictimai iaşə müəssisələri daha çox ofis işçiləri üçün yönəldilmiş və keyterinq xidmətləri göstərir. Küçə restoranların milli mətbəxləri tay, italyan, ispan və fransız təamlarını təklif edir.[84]
Küçə nüfuzlu rayonları əhatə edir ki, bu da burada yerləşən daşınmaz əmlakın dəyərinə ciddi şəkildə təsir göstərir. 2017-ci ilin mart ayında Park və Leksinqton prospektləri arasında yerləşən və 230 m² sahəyə malik ofis binasının icarə haqqı illik 240.000$ başa gəlirdi,[85] Qramersidə 93 metrlik bir mənzilin dəyəri 1.000.000$ təşkil edirdi.[86] 2015-ci ilin iyul ayında çoxmənzilli evdə dörd yataq otağı olan talvar 6.440.000$ satılırdı.[87]
Metropoliten
Nyu-York metropoliteninin 23-cü küçədən keçən hər bir xəttinin burada yerli stansiyası yerləşir:[19]
- 23rd Street (Brodvey xətti, BMT: N, R və W qatar marşrutları üçün) — Beşinci prospekt və Brodvey ilə kəsişmədə;
- 23rd Street (Səkkizinci prospekt xətti. IND: C və E qatar marşrutları üçün) — Səkkizinci prospekt ilə kəsişmədə;
- 23rd Street (Altınci prospekt xətti, IND: F, <F> və M qatar marşrutları üçün) — Altınci prospekt ilə kəsişmədə;
- 23rd Street (Brodvey və Yeddinci prospekt xətti, IRT: 1 qatar marşrutları üçün) — Yeddinci prospekt ilə kəsişmədə;
- 23rd Street (Leksinqton prospekti xətti, IRT: 6 və <6> qatar marşrutları üçün) — Park prospekti ilə kəsişmədə.
Altıncı prospekt ilə kəsişmədə Manhetten, Cersi-Siti və Hobokeni birləşdirən PATH nəqliyyat sisteminin eyniadlı stansiyası yerləşir.[88]
Əvvələr IRT-ya mənsub köhnə yerüstü xətlərin hamısının 23-cü küçədə stansiyaları var idi, hansının ki çoxusu yerli stansiyalardan ibarət idi:
- İkinci prospekt xəttində yerləşən 23rd Street[15]
- Həm yerli, həm də ekspres qatarlara xidmət göstərən və Üçüncü prospekt xəttində yerləşən 23rd Street[16]
- Altıncı prospekt xəttində yerləşən 23rd Street[39][45]
- Doqquzuncu prospekt xəttində yerləşən 23rd Street[89][90]
Avtobus
MTA New York City Transit şirkətinə məxsus M23 avtobus marşrutu 23-cü küçə boyunca keçir.[91][92] 2003-cü ildə "Straphangers Campaign" şirkəti, M23-ü saatda ortalama 3.7 mil/saat (6.0 km/saat) sürətlə getdiyinə görə "Pokey Award" mükafatçısı kimi şəhərin ən yavaş gedən nəqliyyat vasitəsi kimi siyahıya aldı.[93][94] 2016-cı ildə xidməti sürətləndirmək üçün eksklüziv avtobus zolaqları və məhdudiyyətsiz avtobusa minmə kimi sürətli avtobus rabitəsi komponentləri ilə "Select Bus Service" marşrutuna çevrildi.[95]
Küçənin Medison prospektinə aid olan hissəsi böyük avtobus mübadilə mərkəzidir. BxM3, BxM4, BxM6, BxM7, BxM8, BxM9, BxM10 və BxM11 və həmçinin bəzi X27 və X28 marşrutlarının son dayanacaqları burada yerləşir.[96][97] Əlavə olaraq, BM1, BM2, BM3, BM4, X27, X37, X28, X38, BxM18, SIM1C, SIM3C, SIM4C, SIM33C, SIM10, SIM3, SIM31, QM21, X63, X64 və X68 marşrutları buradan keçirlər.[96][97][98][99]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
