Llingües kuliak
From Wikipedia, the free encyclopedia
Les llingües kuliak o rub formen un pequeñu númberu de tres llingües emparentaes ente sigo (ik, soo, nyang'i), y falaes nos montes del noroeste d'Ugandesobremanera nes faldes de dellos volcanes de la rexón.
Llingües kuliak | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | NE de Uganda | |
| Países | Uganda | |
| Falantes | 7 600 (2011) | |
| Filiación xenética | Kuliak | |
| Subdivisiones |
Ik Soo Nyang'i | |
| Códigu Glottolog | kuli1252 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Usu y distribución
El kuliak occidental ta morrebundu. El nyang'i ta probablemente estinguíu, y el soo ye una llingua bien amenazada. Na actualidá estes llingües tán en retrocesu y los miembros más nuevos de los grupos étnicos que falaben llingües kuliak agora usen llingües nilótiques, quedando apostráu l'usu de la llingua tradicional a les xeneraciones de mayor edá.
Sicasí'l ik (kuliak oriental), tien un ampliu usu, y ta aumentando'l númberu de falantes.
Clasificación
Bender (1989) consideró que podríen formar parte de les llingües sudániques orientales, anque a la lluz d'una meyor evidencia n'otru trabayu posterior (Bender, 2000) les clasifició como una caña dixunta de la familia nilo-saḥariana bien distantemente emparentada coles llingües sudániques orientales. Al respeutive de la clasificación interna'l soo y el nyang'i formen un subgrupu (kulian occidental) frente al ik (kuliak oriental). Blench señaló que les llingües kuliak retienen un importante nucleu de vocabulariu d'orixe non nilo-saḥarianu, suxiriendo qu'esti grupu pudo tener orixe na sustitución llingüística d'un grupu que falaba una llingua non nilo-saḥariana y foi conquistáu, invadíu o influyíu por un grupu nilo-saḥarianu.
Descripción
Estes llingües amuesen una influencia notable de les llingües cushitas, y más apocayá de les llingües nilótiques. Estes influencies son bultables tantu nel vocabulariu como na fonoloxía. Bernd Heine y Christopher Ehret qu'estudiaron estes llingües con ciertu cuidu propunxeron reconstrucciones del proto-kuliak (o proto-rub na terminoloxía de Ehret)
Clasificación interna
Fonoloxía
Bender (1997) recueye'l siguiente inventariu consonánticu pal proto-kuliak:
Los soníos /*c, *cʼ, *ɟ/ son xenuines oclusives palatales y non africaes postalveolares.
Les llingües kuliak presenten poques esviaciones respeuto al inventariu de la protollingua. En nenguna d'elles caltiénse intactu'l fonema /*cʼ/. En Ik amás esisten /f, ʔ/, en soo hai amás /f, ʔ/ anque sumió /h/. En nyangia sumieron / /z, h/ anque esiste una llateral palatalizada /ly/.
Pa les vocales reconstruyóse un sistema de nueve vocales /*i, *y, *a, *o, *o; *ɪ, *ɛ, *ɔ, *ʊ/, anque nes llingües modernes esistió dalgún reaxuste de los cuatro últimes vocales.
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües kuliak son:[1]
| GLOSA | Ik | Kul. meridonal | PROTO- KULIAK | |
|---|---|---|---|---|
| Ngangi | Soo | |||
| '1' | kɔ́nʊkʊ̥ | nardok | ɛdɛs | |
| '2' | -yɓyʦin | nɛʔɛʦ | nɛbɛʦ | *nɛɓɛʦ |
| '3' | aɗín | iyʔɔn | iyon | |
| '4' | tsʼáɡusin | nowʔy | nowa | |
| '5' | túdin | tud | el toɗ | *tud- |
| '6' | túdin ńda kɛɗɪ kɔn | mɔk kan kapei | la toɗ ka nɪ ɛdɛs | *5+1 |
| '7' | túdin ńda kɛɗi léɓyʦ | la toɗ ka nɪ nɛbɛʦ | *5+2 | |
| '8' | túdin ńda kɛɗi aɗy̥ | la toɗ ka nɪ iyon | *5+3 | |
| '9' | túdin ńda kɛɗi tsʼaɡús | la toɗ ka nɪ nowa | *5+4 | |
| '10' | tomín | mɔk tomin | el toɗ en-ek iɠy | *tomin |
Referencies
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.