Llingües d'Afganistán
From Wikipedia, the free encyclopedia
Afganistán ye un país multillingüe nel que los dos idiomes más falaos, el paxtu y el dari, tienen calter d'oficiales.[1] El dari ye'l nome oficial del idioma persa n'Afganistán. De cutiu conocer como'l "Persa afganistanu".[2][3] Tanto'l paxtu como'l persa son llingües indoeuropees dientro de les llingües iranies. Otros idiomes rexonales, tales como'l uzbecu, el turcomanu, el balochi, les llingües pashayi y el nuristani son falaos por grupos minoritarios en tol país.
Dientro de los idiomes menores pueden incluyise el Idioma indostánicu,[4][5] Panyabí,[6] Ashkunu, Kamkata-viri, Vasi-vari, Tregami y Kalasha-ala, les llingües pamir (Sugní, Munji, Idioma wají y Wají), Brahui, Qizilbash, Aimaq, y Pashai y idioma kirguís. El llingüista Harald Haarmann cree qu'Afganistán alluga más de 40 idiomes menores,[7] con alredor de 200 dialeutos distintos.
Política llingüística
El dari ye l'idioma más faláu de los idiomes oficiales d'Afganistán.[1] En 1980, a otros idiomes rexonales dióse-yos l'estatus oficial nes rexones onde son l'idioma de la mayoría.[8] L'artículu 16 de la Constitución afganistana de 2004 establez que los uzbecos, los turcomanos, los baluchis, los pashayi, los nuristaníes y los pamiri son, amás del paxtu y el dari, el tercer idioma oficial nes zones onde la mayoría fala. Les modalidaes práutiques pa la implementación d'esta disposición van especificar por llei."[1]
Política de nomes
Dari ye un términu llargamente encamentáu poles autoridaes afganistanes pa designar los dialeutos perses falaos n'Afganistán, en contraste colos dialeutos falaos nel vecín Irán.[9] Anque inda ye llargamente conocíu como "Farsi" ("persa") pa los sos falantes nativos, el nome foi camudáu oficialmente a Dari en 1964.[10] Dari nun tien de confundir se col dialeutu de Kabul, que ye'l dialeutu persa dominante n'Afganistán. Sicasí, amás de unos pocos conceutos básicos de vocabulariu (y más estilos caligráficos indo-perses na escritura persa-árabe), hai poca diferencia ente'l persa formal escritu d'Afganistán y el d'Irán. El términu Dari de cutiu úsase llibremente pal característicu persa faláu d'Afganistán, polo xeneral el dialeutu de Kabul, pero acútase meyor a los rexistros formales falaos (poesía, discursos, noticieros y otros anuncios d'espardimientu).[10]
Overview
{{bar box | alliniación = right | títulu_cimeru = Llingües d'Afganistán[11] | anchu = 300px | anchu_barra = 300px | títulu_inferior = | encabezáu1 = | encabezadura2 = | conteníu = {{bar percent|[[Idioma paxtu|paxtu] (Afghani)|green|50}}
11 % Otros 30, incluyendo Baluchi y Pashayi
4 % }} Dari funciona como la llingua franca de la nación y ye la llingua nativa de dellos grupos étnicos afganistanos, incluyíos el taxiquistaninos, Hazaras y Aimak.[12] Paxtu ye la llingua materna del pueblu paxtu, el grupu étnicu dominante n'Afganistán.[13] Debíu al calter multiétnicu d'Afganistán, la variedá d'idiomes, según el billingüismu y el multillingüismu son fenómenos comunes.
Les cifres exactes sobre'l tamañu y la composición de los diversos grupos etnolingüísticos nun tán disponibles una y bones nun se realizaron censos sistemáticos n'Afganistán en décades.[15] Les estimaciones suxeren los siguientes idiomes principales:
Según un sondéu d'opinión de 2006 qu'arreyaba a 6226 ciudadanos afganistanos escoyíos al azar pola Fundación Asia, el Dari foi'l primer idioma del 49%, con 37 adicionales % indicando la capacidá de falar Dari como segundu idioma; 42% pudieron lleer Dari. De segundes, el Pashto foi'l primer idioma del 40% de les persones encuestaes, ente que un 28% adicional falar como un segundu idioma; El 33% pudo lleer Pashto. L'uzbecu foi'l primer idioma del 9% y el segundu idioma'l 6%. Turkmeno foi'l primer idioma del 2% y un segundu idioma pal 3%. Falóse inglés nun 8% y l'urdú nun 7%.[16]
Un estudiu posterior afayó que Dari yera, per un ampliu marxe, l'idioma más faláu nel Afganistán urbanu, col 93% de los afganistanos que dicíen falalo, pero solo'l 75% de los afganistanos rurales afirmaben lo mesmo.[17]
Una población considerable n'Afganistán, especialmente en Kabul, tamién puede falar y entender hindi-urdú por cuenta de la popularidá ya influencia de les películes y cantares de Bollywood na rexón.[4][5]
Referencies
Llectures encamentaes
Enllaces esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.