Les llingües arauanes o arawás son una familia de llingües indíxenes de la selva amazónica del occidente de Brasil y una parte estremera del departamentu de Ucayali, en de Perú (selva amazónica suroccidental). La familia toma'l so nome d'una llingua anguaño estinguida de la familia, l'arawá.
Llingües arauanes | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Etdos. Amazones, Acre y dept. de Loreto | |
| Países |
 Brasil Perú | |
| Falantes |
~4.220 (2004) ~4.300 (2009)[1] | |
| Filiación xenética | Macro-arawak (Arawakano) (?) | |
| Subdivisiones |
Paumarí (c. 200) Madi-Dení-Kulina (c. 4000) Arawá (†) | |
| Códigu Glottolog | araw1282 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Clasificación interna
Les llingües y dialeutos conocíos de la familia arawá pueden arrexuntase en 6 idiomes estremaos (les cifres ente paréntesis son el númberu de falantes):[2]
- A. Paumarí c. 870 falantes (1984).[3]
- B. Madi, c. 480 (2005),[4] del que se conocen tres dialeutos estrechamente emparentaos:
- 1. Jarawára (c. 180) (tamién conocíu como Jaruára, Yarawara)
- 2. Jamamadí (c. 190) (tamién conocíu como Yamamadi)
- 3. Banawá (c. 100)
- C. Sorowahá c. 130 (1995).[5] (tamién conocíu como Suruahá o Zuruahá)
- D. Dení-Kulina
- Y. Arauá (tamién conocíu como Arawá, Arua) (†, escastáu en 1877, pola mor del sarampión)[9]
Amás d'estos grupos Kaufman (1994) añade'l Kanamanti como un subrupo de madi, anque nin Dixon (1999) nin Gordon (2005) listan felicidá variante, yá que consideren que se trata d'un nome alternativu del Jamamadi. Los Zuruahá o Sorowahá, fueron contactaos per primer vegada en 1980, por Dan Everett, a una escursión de 3 díes a partir del territoriu de los Dení. Los primeros datos de la llingua fueron recoyíos en 1994.
Rellación con otres llingües
Dixon que realizó trabayu de campu sobre estes llingües y otros munchos llingüistes considerar como familia independiente, non emparentada con otres families vecines. Per otra parte, frecuentemente se engloba a les llingües arauanes dientro d'una hipotética familia macro-arawakana y dalgunos como parte d'una macrofamilia coles llingües tukano. Sicasí, la evidencia en favor d'estos dos últimes hipótesis ye débil.
Léxicu comparáu
Dixon (1999) apurre la siguiente tabla de pronomes personales:
| Dení | Kulina | Madí | Yaruara | Sorowahá | PROTO- ARAUANO | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 'yo' | owa | owa | owa | owa | llabro | *o-wa |
| 'tu' | tia | tiwa | tiwa | tiwa | taa | *ti-wa |
| 'él' | poni | poni | hini | hine | ini | *po-nin |
| 'ella' | poa | powa | __ | hiwa | __ | *po-wa |
Los numberales en distintes llingües arauanes son:[10]
| Dení | Kulina | Yamamadí | Yaruára | Banawá | Sorowahá | Paumarí | PROTO- ARAUANO | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| '1' | uhari-aru | ohari- | ohari (m)/ ohare (f) | ohari | owaria | wan-zɨ | hoara-na (m) / hoara-nin (f) | *ohari- |
| '2' | pama-ru | pama- | fame (m)/ fama (f) | ɸama | fama | uhwama-zɨ | ɓami-ki | *pama- |
| '3' | 2-S1 + 1-S2 | 2 one 1-S1 | 2 one 1 | 2-S1 + 1-S2 | a-hoara-bakosiki | *2+1 | ||
| '4' | 2-S3 + 2-S3 | 2 one 2-S2 | 2-S1 2-S1 | 2 'pares' | aako-ɓama-hakhamaki | *2+2 |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
