El tuvano (Tuvano: тыва дыл tyva dyl), ye una llingua túrquica falada per alredor de 200 000 persones na República de Tuvá, na rexón sur de Siberia. Gran cantidá de raigaños d'esti idioma provienen del mongol y emplega dalgunu qu'otru préstamu llingüísticu del rusu. Hai pequeños grupos d'emigrantes tuvanos que falen distintos dialeutos de la so llingua en China y Mongolia.
La ortografía tuvana orixinal foi escurrida a principios de los años 1930 por un monxu budista tuvano, Lopsan-Chimit, que más tarde sería reprimíu mientres les purgues estalinistes. Unos pocos llibros, incluyendo folletos destinaos a enseñar a los adultos a lleer, fueron impresos usando esti sistema d'escritura. Usaba mayoritariamente calteres llatinos con dellos símbolos especiales pa representar los soníos del tuvano. L'alfabetu de Lopsan-Chimit foi sustituyíu por unu basáu nel cirílicu, usáu hasta'l día de güei, y foi conducentemente borráu de los llibros d'historia. Na era post-soviética, los estudiantes del tuvano y otros llinguaxes fueron tomando un anováu interés na hestoria de les lletres tuvanas, y n'afitar fontes históriques veraces.
L'actual alfabetu tuvano ye una versión modificada del alfabetu rusu con tres lletres adicionales: ң (la "ng" llatina o en Alfabetu Fonéticu Internacional [ŋ]), Өө (la "ö" llatina, o nel AFI [ø]), Үү (la "ü" llatina o nel AFI [y]). Sigue'l mesmu orde que l'alfabetu rusu, cola ң tres la rusa, la Ө tres la О, y la Ү tres la У. Nun hai mayúscula de la lletra ң, porque nunca s'atopa de primeres de nenguna pallabra tuvana.
El tuvano tien una rica tradición folclórica de tresmisión oral, qu'inclúi toa clase de xéneros que van dende perbreves acertijos y aforismos hasta cuentos máxicos, épicos y de terror que lleven munches hores pa recitar. Unos pocos exemplos y estractos del xéneru épicu, tales como "Kirish, Bora-Sheelei" fueron publicaos. Esta forma d'arte ta agora en peligru yá que los vieyos que tresmiten estes hestories nun son asonsañaos polos mozos.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
