From Wikipedia, the free encyclopedia
El panyabí[1] (o penyabi)[1] ye una llingua indoeuropea del subgrupu de les llingües indoiranias y de la familia indoaria o índica, que se fala na rexón de Punyab (ente India y Paquistán). Ye falada por aproximao 100 millones de persones, provién de los dialeutos prácritos, como'l hindi, anque ye más arcaica ya irregular qu'ésti. Pa la so escritura utilízase principalmente l'alfabetu gurmukhi (‘de la boca de los gurúes’), bien venceyáu a la relixón sij.
 ਪੰਜਾਬੀ pañjābī / پنجابی paṉjābī' | |
|---|---|
| Faláu en |  Paquistán
|
| Rexón | Punyab |
| Falantes | 100 millones |
| Puestu | 35º (Ethnologue 1996) |
| Familia | Indoeuropéu Indo-iraniu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Panyab, Hariana, Amritsar, Chandigarh y Delhi |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | pa |
| ISO 639-2 | pan |
| ISO 639-3 | pan |
 Estensión del panyabí oriental | |
En Paquistán, onde esti idioma nun tien reconocencia oficial, escríbese davezu n'alfabetu shahmukhi, una variante del cambéu persa del alfabetu árabe, similar a la usada n'urdú. La mayoría de los falantes hindús nel estáu indiu de Panyab y nos estaos vecinos de Himachal Pradesh y de Haryana utilicen l'alfabetu devanágari.
Na actualidá'l panyabí ye faláu nes sociedaes modernes de tola India, inclusive nel Norte, y fora d'esti subcontinente de manera non oficial ye falada dientro de grandes grupos de sociedaes sij, por casu:
El panyabí tien carauterístiques fonolóxiques típiques de la llingües indoaries: esistencia de siquier trés series d'oclusives (sonora, sorda, aspirada sorda), esistencia de consonantes retroflexes, etc.
Una carauterística notable ye que ye la única llingua indoirania qu'evolucionó hasta convertise nuna llingua tonal. De fechu el panyabí desenvuelvo trés tonos de nivel a partir de les consonantes marmullaes típiques del indoiranio. Estes marmullaes pasaron a oclusives sonores dexando un tonu sobre les vocales axacentes, que la so cualidá depende de la posición de la marmullada dientro de la pallabra.
Esisten munchos sistemes ortográficos pal panyabí, dependiendo de la rexón y del dialeutu que se trate, lo mesmo que de la relixón del falante. Na provincia paquistanina de Panyab úsase la escritura shahmukhi qu'esencialmente'l mesmu tipu d'escritura usáu pal urdú basada n'última instancia nel alfabetu arábigu.
Nel estáu de Panyab, na India, los sijes y otros grupos usen l'alfabetu gurmukhi. Los hindús y otros que viven nos estaos vecinos como Haryana y Himachal Pradesh dacuando usen el Devanāgarī pa escribir el panyabí.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
