From Wikipedia, the free encyclopedia
Les foles son ondes que se mueven al traviés de la superficie de mares, océanos, ríos, llagos, canales, etc.
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Hai qu'estremar dos movimientos. El primeru ye la oscilación del mediu movíu pola onda, que nesti casu, como vimos, ye un movimientu circular. El segundu ye l'espardimientu de la onda, que se produz porque la enerxía tresmitir con ella, treslladando'l fenómenu con una direición y velocidá, llamada nesti casu velocidá d'onda.
En realidá produz un pequeñu desplazamientu netu de l'agua na direición d'espardimientu, yá qu'en cada oscilación una molécula o partícula nun retorna esautamente al mesmu puntu, sinón a otru llixeramente más adelantráu (respectu al sentíu d'espardimientu de la onda). Ye por esta razón pola que'l vientu nun provoca solamente foles, sinón tamién corrientes superficiales.
El fenómenu ye provocáu pol vientu, que la so resfregón cola superficie de l'agua produz un ciertu arrastre, dando llugar primeru a la formación de rizaduras (arrugues) na superficie de l'agua, llamaes ondes o foles capilares, de namái unos milímetros d'altor y hasta 1,7 cm de llonxitú d'onda. Cuando la superficie pierde la so llisura, l'efeutu de resfregón intensifícase y les pequeñes rizaduras iniciales dexen pasu a foles de gravedá. Les fuercies que tienden a restaurar la forma llisa de la superficie de l'agua, y que con ello provoquen la meyora de la deformación, son la tensión superficial y la gravedá. Les ondes capilares caltiénense esencialmente namái pola tensión superficial, ente que la gravedá ye la fuercia qu'enterria y mueve les foles más grandes.
Cuanto mayor ye l'altor de les foles, mayor ye la cantidá d'enerxía que pueden estrayer del vientu, de forma que se produz una realimentación positiva. L'altor de les foles vien depender de tres parámetros del vientu, que son la so velocidá, la so persistencia nel tiempu y, a lo último, la estabilidá de la so direición. Asina, los mayores aguaxes producir en circunstancies meteorolóxiques en que se cumplen llargamente estes condiciones.
Una vegada puestes en marcha, les foles que se mueven sobre agües fondes estenen la so enerxía bien amodo, de forma qu'algamen rexones bien dixebraes del so llugar de formación. Asina, pueden reparase aguaxes de gran altor n'ausencia de vientu.
Les foles estenen la so enerxía de delles maneres. Una parte puede convertise nuna corriente superficial, un desplazamientu en masa d'un gran volume d'agua hasta una fondura considerable. Otra parte estenar por resfregón col aire, nuna inversión del fenómenu que punxo en marcha les foles. Parte de la enerxía puede estenase si una velocidá escesiva del vientu provoca la rotura de les crestes. A lo último, la enerxía termina per estenar se por interacción cola corteza sólida, cuando'l fondu ye poco fondu o cuando finalmente les foles estrellar cola mariña.
Al llegar a la mariña, les foles sufren unos últimos tresformamientos antes d'estenase:
La parte más alta d'una fola ye la so cresta, y la parte más fonda de la depresión ente dos ola consecutives llámase valle. A la distancia ente dos crestes denominar llonxitú d'onda (λ) y a la diferencia d'altor ente una cresta y un valle llámase-y altor (H) de la fola. L'amplitú ye la distancia que la partícula estremar de la so posición media nuna direición perpendicular a la del espardimientu. L'amplitú (A) val la metá del altor. La rimada (δ) ye la inversa de la tanxente ente l'altor y la llonxitú d'onda.
Llámase periodu (τ) de la que trescurre ente'l pasu de dos crestes consecutives pol mesmu puntu. La velocidá d'onda (tamién llamada velocidá de fase o celeridad), ye dicir la velocidá d'espardimientu, calcúlase estremando la llonxitú d'onda pol periodu:
N'agües fondes (>λ/2) la velocidá d'onda ye proporcional a la llonxitú d'onda, n'agües bien superficiales (<λ/20) pela cueta depende namái de la fondura.
L'aguaxe, nun ye un procesu homoxéneo nin estacionario, esto ye, non toles foles tienen el mesmu periodu, altor, llonxitú d'onda o direición en cada intre y llugar, sinón que caúna tien les sos carauterístiques propies, qu'amás varien nel espaciu y nel tiempu.
D'esta forma, pa definir l'aguaxe, a efeutos de la dinámica mariniega interesa considerar lo que se denomina frente de foles, qu'incide nun tramu de mariña dada y pal que s'utilicen una serie de parámetros estadísticos calculaos a partir d'un conxuntu, más o menos grande, de foles individuales, llograos nun llugar y plazu abondo concretu y curtiu pa poder considerar el procesu estacionario y homoxéneo mientres el tiempu de muestreo.
De siguío definimos de volao los parámetros más usaos.
Na práutica úsense 2 escales pa midir la intensidá de les foles:
Les foles son procesos bien complexos, que sufren grandes tresformamientos nel so movimientu escontra la mariña, tantu nel altor de fola, como na llonxitú d'onda, como na velocidá d'espardimientu, según nel movimientu de l'agua al pasu d'una fola (círculos, elipses, segmentos, corrientes) y tamién al respective de la so propia forma, llegando inclusive a romper, por efeutu del fondu.
Cuando la fola ruempe, l'agua muévese, percima del nivel mediu del mar, escontra la mariña, y como evidentemente nun s'atropa na mariña vuelve, en forma de corriente, per debaxo del nivel de la mesma fola, formando lo que comúnmente se conoz como matinada (undertow).
Les foles, lo mesmo qu'otros procesos asemeyaos, tán suxetes a fenómenos de reflexón, refraición y difracción. La refraición depende de diferencies na velocidá d'espardimientu ente distintos medios, y reparar cuando les enfusen n'agües menos fondes, onde se ven frenaes.
L'efeutu de les foles sobre les sableres ye distintu yá que pueden tener efeutu constructivu o destructivu:
Un tipu particular de foles son los tsunamis, que nun s'atopen rellacionaes col vientu sinón con terremotu o poles erupciones de volcanes submarinos. Los distintos tipos de foles son:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
