Cuaña

Cuaña^[1] ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte col mar Cantábricu, al sur con Bual, al este col ríu Navia, que fai de frontera con Navia y Villayón, y al oeste con El Franco.

Cuaña
Escudu de Cuaña
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Valdés
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Cuaña
Alcalde de Cuaña	Salvador Méndez Méndez
Nome oficial	Coaña (es) Cuaña (ast)
División	ver Cartavio, Cuaña, Folgueiras, Llebredo, Mouguías, Trelles y Villacondide
Xeografía
Coordenaes	43°30′52″N 6°45′04″W
Superficie	65.8 km²
Llenda con	El Franco, Bual, Villayón y Navia
Demografía
Población	3304 hab. (2023)
Densidá	50,21 hab/km²
Xentiliciu
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
ayuntamientodecoana.com

Historia

Nun hai restos anteriores a la cultura castreña, agora sí, éstos son los más guapos exemplos d'esta arquiteutura. D'esta miente tenemos los castros de Cuaña y Mouguías, que fueron mientres époques todo un símbolu del mundu castreño n'Asturies.

Edá Media y Moderna

Na so Dómina Medieval, danos información el monesteriu de Cartavio y el castiellu d'Aguilar y la so vinculación a la ilesia d'Uviéu. El monesteriu de Cartavio tien inscripciones que daten del 970 que nos falen de la donación d'esti centru a la sede oventense. Otru monesteriu con gran influencia foi'l de Courias yá dende la so fundación qu'incluyía donaciones de propiedaes nesta zona.

Nos sieglos XII y XIII, les tierres entendíes ente'l ríu Eo y el Navía son cedíes al obispu d'Uviéu por Alfonso VII, polos continuos problemes ente los prelaos de Llugo y Uviéu, dando a cambéu les tierres que tenía l'obispu d'Uviéu na zona de Llugo. La so alministración centralizar nel sieglu XIII cola creación de poblar de Revoledo, en tierres del actual conceyu de Castropol. Esta zona ye a finales de la Edá Media unu de los llugares con mayor concentración de patrimoniu del cabildru uvieín.

Nel sieglu XVI, el conceyu sigue sol poder del cabildru uvieín, siendo con Felipe II, y el decretu de la desvinculación de los bienes eclesiásticos lo que dexó la formación del conceyu autónomu de Castropol.

Del sieglu XIX a anguaño

Nel sieglu XIX, la guerra de la independencia dio llugar al saquéu de Cuaña y a diverses escaramuzas. Esti sieglu tamién va traer el progresu, garré esti conceyu dotar de conceyu y casa consistorial, constrúyese la ponte de fierro sobro'l ríu Navia, inaugúrase la vía de comunicación entre Cuaña y Navia.

Nel sieglu XX, hai que destacar la construcción del aeródromu de Xarrio, mientres la Guerra Civil española y la construcción del so Hospital Comarcal, que da serviciu a bona parte del occidente ástur.

Evolución demográfica

Cuaña tien una población censada de 3387 habitantes. Esti conceyu sufrió los efeutos de la emigración que conoció toa esta zona y que ye carente d'un emplegu industrial suficiente. Cuaña beneficióse de la so proximidá a Navia cola que cumple les funciones d'área residencial y d'espansión.

La so población actual ye la más baxa que tuvo dende'l sieglu XIX, esto ye por cuenta de un cayente lento pero continuo partiendo de 1970 onde algamara la so cuota máxima de población con 6.071 habitantes. No referente a la so pirámide demográfica ye similar a los conceyos marítimos del occidente con 1,09 persones mayores por una nueva, qu'entá siendo grave, nun lo ye tanto como nos conceyos rurales del interior onde'l númberu de persones mayores de sesenta suel doblar a les nueves.

Cuaña conoció la emigración en fases distintes, nel primer terciu del sieglu XX, la so emigración dirixir escontra América, siendo Cuba y Arxentina los que más emigrantes recibieron. Nuna segunda fase a partir de mediaos del sieglu XX dirixir escontra Europa, principalmente Alemaña, Francia, o Suiza. La mayoría son nueves del mediu rural.

Parroquies

Mapa de parroquies.

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	Población	% población Cuaña	Densidá (hab./km²)
1	Cartavio	9,7	549	16,6216,62%	56,6
2	Cuaña		338	10,2310,23%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
3	Folgueiras		934	28,2728,27%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
4	Llebredo		20	0,610,61%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
5	Mouguías		959	29,0329,03%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
6	Trelles		221	6,696,69%	Error d'espresión: Operador round inesperáu
7	Villacondide		293	8,878,87%	Error d'espresión: Operador round inesperáu

Política

Nel conceyu de Cuaña, dende 1979, el partíu que más tiempu tien gobernao ye'l PSOE. N'actualidá l'alcalde ye Salvador Méndez Méndez del PP, quien gobierna dende 1999.

	PP	PSOE	Izquierda Xunida-BA	Otres	Total
2003	7	3	1	0	11
2007	7	4	0	0	11
2011	9	2	0	0	11
2015	8	2	0	1	11

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	1.380	100
Agricultura, ganadería y pesca	185	13,41
Industria	149	10,80
Construcción	235	17,03
Servicios	811	58,77
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2009)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	9,01
Praderíes	14,03
Terrenu forestal	29,46
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	13,30
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)

Ganaderíes de bovín	159
Cabeces de ganáu bovín	4.274
Cabeces de ganáu ovín	69
Cabeces de ganáu cabrín	27
Ganaderos con cuota llechera	74
Quilos de cuota llechera	19.637.804
Metros cúbicos de madera valtao	27.568
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Arte

Si por daqué destaca esti conceyu ye, como yá diximos, polos sos castros. En cuanto al restu de muestres arquiteutóniques y patrimoniu, esti conceyu tien poques, debíu en parte al so pequeñu tamañu. Falemos de los sos castros:

-El castru de Cuaña, tamién conocíu por El Castrillon o Castellón, en Villacondide, tuvo distintes escavaciones pero les más importantes realizar en 1878, faciéndose en 1936 una escavación más completa. La so construcción data d'empiezos de nuesa yera, la so mayor importancia foi mientres el periodu Flavio y foi perdiendo importancia a partir del sieglu III. Esti castru rellacionóse coles esplotaciones auríferas de la cuenca del Navia. La so estructura ta marcada per una zona esterior de sistema defensivu que sería la muralla, con torrexones y foso,  por cuenta del so llugar estratéxicu. Nel so interior hai dos espacios, la parte alta utilizada como bebederu y al pie la parte baxa que seria'l pobláu puramente dichu. La so estructura ye como la típica de la zona, de planta circular con antoxana y puerta d'entrada, hai tamién edificios elípticos y rectangulares estremaos interiormente por tabiques. Tán construyíos en cayuela y folla ensin apenes baldíos, con teyáu vexetal y bien raramente con cayuela. Les cais tienen canal de desaguadoriu y ta llosáu. Una construcción a destacar ye una cámara de falsa bóveda y canalizaciones nel suelu, que tien una gran pieza monolítica de granitu en forma de bañera. Esti enclave ye Monumentu Históricu Artísticu.

-El castru de Mohías, en contra de les situaciones normales de los castros, ta asitiáu nuna zona llana de la mariña. Esti castru yá esistía nel sieglu I de la nuesa Era. La so estructura cuntaba con una muralla qu'arrodiaba les viviendes con un metro y mediu d'anchor y con trés fosos escavaos na roca. Les sos viviendes predominen les rectangulares con esquines arrondaes. Ye Monumentu Históricu Artísticu.

Destácase tanto na so arquiteutura civil como relixosa:

-Santa María de Cartavio, nun se caltién nada de la so primitiva construcción datada nel añu 976. De la so edificación romana namái queda una ventana de forma circular.

-El palaciu de Mohías de la familia Cienfuegos-Xovellanos, marqueses de Mohías, edificiu del sieglu XVIII, la so estructura ye en forma de “O”, cerráu por un muriu, na parte trasera hai una torre que destaca bien pocu n'altor del restu del conxuntu. La so fachada ye sobria y marcada por una simetría centrada na puerta que ye adintelada y enmarcada por moldures con pequeñes oreyes y a los sos llaos ambos escudos. Nel pisu baxu ábrense saeteras y nel cimera ventanes. Tien una capiya adosada, con puerta asemeyada a la principal pero a menor escala. La finca ta arrodiada d'una cerca de poco altor y dentada, dando idea d'almena.

-La quinta Jardón, edificiu eclécticu. Esta familia de gran fortuna promovió otros edificios na zona d'Ortiguera como fueron: Les escueles con estructura de dos cuerpos con grandes ventanes pa dar lluminosidá, acabaes n'arcu de mediu puntu. El parque dientro del terrén de la finca, onde se llevanta'l bustu n'honor del benefactor.

Ver tamién

• Unión Deportiva Castros

Referencies

1. «Espediente colos topónimos oficiales de Cuaña». BOPA (21 de marzu de 2019).

Enllaces esternos

• Páxina del Ayuntamientu (castellán)
• Federación Asturiana de Conceyos (castellán)

• Datos: Q695449
• Multimedia: Coaña