La berenxenera[1] (Solanum melongena) ye una planta de frutu comestible xeneralmente añal del xéneru Solanum dientro de la familia de les solanacees.
Solanum melongena berenxenera  | ||
|---|---|---|
.JPG) | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Plantae | |
| División: | Magnoliophyta | |
| Clas: | Magnoliopsida | |
| Orde: | Solanales | |
| Familia: | Solanaceae | |
| Subfamilia: | Solanoideae | |
| Tribu: | Solaneae | |
| Xéneru: | Solanum | |
| Subxéneru: | Leptostemonum | |
| Seición: | Melongena | |
| Especie: |
Solanum melongena L., Sp. Pl., 1:186, 1753 | |
| Consultes | ||
| Royal Botanic Gardens, Kew | Royal Botanic Gardens, Kew | |
| World Flora Online | World Flora online | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Historia
El so cultivu ye perantiguu, dende más del 2000 e.C. y esisten innumberables documentos escritos onde asitien el so orixe nel sureste asiáticu. Los datos más antiguos que se conocen establecer nel estáu d'Assam (al nordeste de la India), Birmania y en China. Llevada por comerciantes árabes pasó al norte d'África y más tarde, na Edá Media, entró a Europa pola España musulmana, dende onde s'estendió'l so cultivu pelos países templaos del Mediterraneu.
Ye bien posible que por desconocimientu de cómo tratar culinariamente a la berenxena o por utilizar especies non comestibles causó problemes dixestivos, creándose una mala fama. Mientres los primeros sieglos de la entrada a Europa esistió la creencia de que'l so consumu provocaba múltiples enfermedaes como fiebre, epilepsia y la llocura, polo que la planta foi utilizada mientres tiempu como un adornu decorativo y exótico y non como un alimentu. El famosu botánicu suecu Carlos Linneo púnxo-y el so actual nome científicu Solanum melongena.
La primer documentación sobre la berenxena en llingua castellana atopar nel llibru llamáu Cancioneru de Baena (del sieglu XV) onde cita los sos usos y virtúes. Foi introducida n'América polos españoles.
Ellí onde se produz ye bien consumida. Los mayores productores mundiales de berenxena son China ya India. Tamién se produz en Xapón y en diversos países del Mediterraneu como España, Italia y Grecia.
Descripción
Xeneral
Yerba añal, dacuando perennizante, espinosa, pubescente, con pelos estrellaos. Tarmos de 30-70(200) cm, erectos, ramificaos, espinosos o inermes, estrelláu- pubescentes. Fueyes de 70-150(250) por 30-100(180) mm, ovaes o oblongo-ovaes, obtuses o agudes, subcordiformes, enteres, sinuaes o con 5-6 lóbulos, densamente estrelláu-pubescentes, sobremanera pol viesu; peciolu de 2-8 mm, estrelláu-pubescente, dacuando con dellos escayos finos. Inflorescencia en visus umbeliformes, aisllaes, paucifloras, polo xeneral amenorgada a una sola flor, sésil, extraaxilar, escasamente opuesta a les fueyes. Floresrami actinomorfes, hermafrodites o funcionalmente masculines, ensin bráctees, pedicelaes; pedicelos de 15-40 mm nel floriamientu, y 5-18 mm na fructificación, dacuando espinosos, non articulaos. Mota de 13-20 mm, campanuláu, con 5-9 lóbulos, bien acrescente nes flores hermafrodites, espinosu; tubu de cerca de 5 mm, más curtiu o igual que los lóbulos; lóbulos 8-15 mm, llanceolaos, acuminaos, dacuando desiguales. Corola de (25)30-45(50) mm de diámetru, de 2 vegaes el llargor de la mota, rotácea, con 5-8 lóbulos, azul, violeta o purpúrea; lóbulos ovaos. Estambres 5-7(8), iguales, con filamentos de 0,6-2 mm, xuníos na parte inferior, cola parte distal llibre, más curtia que les anteres, glabros; anteres 6-8 mm, elipsoides, conniventes amarellentaes. Ovariu estrelláu-pubescente con estilu cilíndricu, enancháu nel ápiz, estrelláu- pubescente en 3/4 inferiores, exerto y estigma estruyíu, ablayáu nel centru. Frutu de 50-200(300) por 50-100(150) mm, devasando 2-5 vegaes la mota, subgloboso, elipsoide, ovoide, largamente piriforme o más escasamente esféricu, carnosu, polencu, violeta, purpúreo, mariellu, coritu o d'un blancu violeta abigarráu. Granes de 3-4 por 2-5 mm, discoides o subreniformes, estruyíes, d'un mariellu pálido o pardu claru.[2]
Frutu
El frutu, comestible, ye una baga de 5 hasta 30 cm de llargor de forma cilíndrica, oblonga o allargada na mayoría de los casos, con una piel lliso, brillosa y de colores diversos según la variedá. La más común ye la de color moráu o negru al maurecer, pero esisten blanca, púrpura, negra, mariella y colorada o de colores entemecíos, sobremanera blancu, negru, moráu y verde. La magaya ye consistente, de testura esponxosa, de color blancu, tien ciertu sabor amargoso y presenta pequeñes granes de color mariellu. Alcuéntrase tol añu al ser cultiváu en dómina de baxes temperatura n'invernaderu.
Na piel del frutu identificáronse antocianinas (flavonoides), pigmentos que-y confieren el color moráu.
Variedaes
Les variedaes ya híbridos suelen clasificase pola forma del frutu. Equí, delles más conocíes.[3]
- Frutu llargu: Llarga negra - Llarga morada - Violeta de Barbentane - Croisette;
- Frutu redondu: Violeta de Nueva York - De Almagro (pa encurtidos);
- Frutu ovoideo: Xaspiada de Gandía (tamién llamada Llistada de Javea) - Mission Bell - Guapura negra - Blacknite - Bonica - Florida Market.
Caltenimientu del frutu
El so caltenimientu tien de ser nun llugar esfrecíu hasta'l so consumu y tien de consumise lo más aína posible (aguanta pocu más de diez díes), una y bones el frutu llueu desenvuelve manches pardes y empieza a amargar. Sicasí esisten procedimientos d'escabechado que dexen enllargar esti periodu per un añu, ye bien popular na cocina española y el so productu final son les berenxenes de Almagro.
Propiedaes nutritives
El so valor enerxético y nutritivo ye pequeñu comparáu con otros frutos, verdures y hortolices. Contién escases vitamines, hidratos de carbonus, proteínes y minerales, siendo'l componente mayoritariu nel so pesu l'agua, nun 92% de la so composición. El mineral más abondosu ye'l potasiu y en pequeñes cantidaes fósforu, calciu, magnesiu y fierro. Tien vitamines A, B1, B2, B3, C y folatos.
Ye de mediu conteníu fibroso pero partíu más en piel y granes. El so conteníu calóricu ye casi inesistente.
Tabla d'apurra nutricional
| Berenxena cruda (con pulgu) | ||
|---|---|---|
| Tamañu de porción | ||
| Enerxía 24 kcal 100 kJ | ||
| Carbohidratos | 5.7 g | |
| • Zucres | 2.35 g | |
| Grases | 0.19 g | |
| Proteínes | 1.01 g | |
| Agua | 93% | |
| Tiamina (vit. B1) | 0.039 mg (3%) | |
| Riboflavina (vit. B2) | 0.037 mg (2%) | |
| Niacina (vit. B3) | 0.649 mg (4%) | |
| Ácidu pantoténicu (vit. B5) | 0.281 mg (6%) | |
| Vitamina B6 | 0.084 mg (6%) | |
| Ácidu fólicu (vit. B9) | 22 μg (6%) | |
| Vitamina C | 2.2 mg (4%) | |
| Calciu | 9 mg (1%) | |
| Fierro | 0.24 mg (2%) | |
| Magnesiu | 14 mg (4%) | |
| Manganesu | 0.25 mg (13%) | |
| Fósforu | 25 mg (4%) | |
| Potasiu | 230 mg (5%) | |
| Cinc | 0.16 mg (2%) | |
| % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. | ||
|
Fonte: Berenxena cruda (con pulgu) na base de datos de nutrientes del USDA. | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les berenxenes contienen unes sustancies como les aminas (serotonina y tiramina) qu'a delles persones sensibles puede provoca-yos reacciones alérxiques y dolores de cabeza.
Cocina
Tien De tomase siempres cocinada, nunca cruda. La berenxena ye un productu culinariu bien apreciáu por distintes cultures. Munches naciones tienen un platu típicu ellaboráu a partir de berenxena. N'España, los catalanes tienen la Samfaina, la Escalivada ó el Espencat onde la berenxena acompañar del pimientu, los italianos tienen la "Caponata", "la parmigiana"(unu de los platos más famosu cola Mousaka(griega), "gli scapici"(conserva n'aceite típico del sur d'Italia), los griegos tienen la Mousaka, los turcos tienen el Imam Bayildi y los árabes el Baba ganush.
Asada o salteada tien sabor prestoso, pero non asina fervida. Tamién se consume rellena. Si va preparar al vapor ye recomendable faer un Dégorger que consiste en cortala en rodajas y provocar un fenómenu d'ósmosis añadiendo sal. Asina s'intercambien líquidos de manera que los compuestos que-y dan sabor amargosu salen al esterior, pos el líquidu fuxe d'onde hai menos densidá escontra onde hai más, potenciándose amás el so sabor prestoso que ta determináu por sustancies non solubles.
Si deseyar freirla, encamiéntase somorguiar los cachos de berenxena n'agua con sal mientres 24 hores. Yá que la testura de la magaya ye bien cavernosa —llena d'aire y agua— si tuéstase direutamente actúa como una esponxa absorbiendo gran cantidá d'aceite, y con ello escesives caloríes. Pero dempués d'introducida nesta solución salina, esti efeutu sume y la berenxena, enchida d'agua, apenes absuerbe aceite.
Melecinal
Ciertos flavonoides (pigmentos de la piel) de la berenxena tienen propiedaes antioxidantes, polo que s'encamienta na prevención d'enfermedaes cardiovasculares, dexeneratives y del cáncer.
El frutu contién coles mesmes estatines que s'empleguen pal tratamientu de les dislipemies (problemes coles grases) como la hipercolesterolemia, hipertrigliceridemia y otres. Ayuda a amenorgar el colesterol y a prevenir l'arteriosclerosis. Tamién amenorga los niveles de glicemia, lo cual ye beneficiosu pa los diabéticos
La pasta del frutu machucáu utilízase como bálsamu aplicáu a la piel quemada pol sol.
Tamién asela los dolores reumáticos, tomando l'agua d'esti frutu machucáu n'agua dexáu en reposu 1 día completu, tomándola como agua d'usu.
Toxicidá de la berenxena
Ta estendida la creencia de que la berenxena cruda ye tóxica. La berenxena contién como toles plantes, molécules de defensa como por casu los alcaloides. Unu d'ellos ye un alcaloide glucosiláu, la solasonina, en cantidaes demasiáu baxes pa tener efeutu tóxicu. Al igual qu'otros alcaloides similares presentes n'especies del xéneru Solanum, como la solanina de les pataques verdes (Solanum tuberosum) y la tomatina de los tomates (Solanum lycopersicum), la solasonina nun se destrúi cola cocción, pero sí cola fritura a alta temperatura, polo que ye recomendable comela cocinada anque la so toxicidá sía baxa[4][5]. Pol so eleváu conteníu en histaminas, delles persones pueden presentar cuadros d'alerxa oral a la berenxena, carauterizaos por picor, formiguéu ya hinchadura leve nos llabios, boca y nel gargüelu darréu acabante comer. En xunetu de 2008, investigadores del Central Food Technological Research Institute en Mysore, India informaron sobre una serie d'alérxenos específicos de la berenxena. Señalaron que la mayoría de les reacciones deber a alérxenos de proteínes úniques pa les berenxenes, con efeutos qu'inclúin urticaria, problemes estomacales y el síndrome potencialmente mortal llamáu anafilaxia. Anque menos común, esti investigadores suxeren que dellos compuestos non proteicos nes berenxenes pueden causar reacciones alérxiques. Estos inclúin los pigmentos que-y apurren el so color a los frutos y fitoesteroles, compuestos similares a los esteroides que tán presentes de forma natural en munches plantes.[6]
Cultivu
Ye una planta bien esixente en lluminosidá, rique de 10 a 12 hores de lluz. Soporta bien les temperatures elevaes siempres qu'haya un mugor fayadizo y ye bien sensible al fríu. La so temperatura mínimo biolóxica ye de 10 a 12 °C y la máxima de 40 a 45 °C, el mugor relativo óptima bazcuya ente'l 50% y el 65%. La grana pa la llantadera estrayer de los frutos maduros.
El ciclu de la berenxena suel durar de nueve a diez meses; desque se planta hasta que s'empecipia la recueya suel trescurrir 100 a 125 díes, según variedaes y dómina del cultivu.[7]
Berenxena trexénica
El 23 d'agostu de 2007, la compañía semillera Mahyco desenvolvió una berenxena trexénica. La nueva variedá contién el xen cry1Ac, que-y da resistencia a inseutos dañibles que les sos bárabos afecten al frutu y a los biltos. Esta variedá va empezar a probar na India y van ser evaluaos los sos efeutos. El GEAC (Comité d'Aprobación d'Inxeniería Xenética), máximu órganu regulatorio en temes de bioteunoloxía d'India, autorizó un ensayu de campu a gran escala. Esperar con ello un menor númberu d'usu d'insecticides y, por ello, un efeutu favorable sobre los inseutos benéficos.
Especies rellacionaes ya hibridación
Les especies más rellacionaes cola berenxena son Solanum incanum, Solanum indicum, Solanum sanitwongsei, Solanum surattense, Solanum gilo, Solanum integrifolium y Solanum torvum.[8] Solanum indicum, Solanum gilo y Solanum incanum son altamente resistentes a distintes plagues qu'afecten al cultivu de la berenxena, por esa razón intentar utilizar en programes de cruzamientos interespecíficos cola berenxena pa incluyir tales carauterístiques nel cultivu. Sicasí, la compatibilidá ente tales especies ye bien variable y la posibilidá de llograr híbridos interspecíficos fértiles ta fuertemente determinada pola especie y población utilizada.[9][10]
Producción
| Principales productores de Berenxena - 2011 en tonelaes | |
|---|---|
 China | 27.728.135 |
 India | 11.896.000 |
 Irán | 1.215.030 |
 Exiptu | 1.166.430 |
 Turquía | 821.770 |
 Indonesia | 519.481 |
 Iraq | 452.050 |
 Xapón | 322.400 |
 Italia | 243.319 |
 Filipines | 207.994 |
 España | 202.245 |
 Rumanía | 160.010 |
 Siria | 141.674 |
 Xordania | 116.969 |
 Sri Lanka | 116.670 |
 Arxelia | 105.000 |
 Azerbaixán | 98.121 |
 Ucraína | 89.000 |
 Costa de Marfil | 85.729 |
 Arxentina | 84.707 |
Taxonomía
Solanum melongena describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 186. 1753.[12]
- Etimoloxía
N'última instancia, el so nome común provién d'un vocablu de les llingües dravídiques de la india, d'onde ye nativa la especie, que pasó al persa como بادنجان ', y depués al árabe, باذنجان bēdinŷêna, y de ende al español a principios del Sieglu XV;[13][14] dichu vocablu árabe ye al orixe de tolos nomes comunes de la planta n'Europa.
Solanum: nome genñerico deriváu d'un vocablu del Llatín equivalente al Griegu στρνχνος (strychnos) pa designar el Solanum nigrum (la "Yerba moro") —y probablemente otres especies del xéneru, incluyida la berenxena[15]—, yá emplegáu por Pliniu'l Vieyu nel so Historia naturalis (21, 177 y 27, 132) y, enantes, por Aulus Cornelius Celsus en De Re Melecina (II, 33).[16] Podría ser rellacionáu col Llatín sol, -is, "el sol", por cuenta de que la planta sería mesma de sitios daqué soleyeros.[17]
melongena: d'orixe Griegu Byzantino qu'afixo'l bādinyān persa, aludíu enantes, como μελιτζάνα, "melitzána" —inda usáu güei día en Griegu modernu—, influyíu por μελανο, "melano", 'negru' -probablemente pol color del frutu- pa nomar la planta. Pasaría depués al Llatín medieval como melongena, usáu dempués pol Llatín botánicu, significando lliteralmente "Solanum berenxena"
- Variedá aceptada
- Solanum melongena var. inerme (Dunal) Hiern
- Sinonimia
- Solanum esculentum Dunal
- Solanum melongena var. depressum L.
- Solanum melongena var. esculentum (Dunal) Nees
- Solanum melongena var. serpentinum L.[18]
Bibliografía
- Sarli, A.: Tratáu d'horticultura. Buenos Aires (Arxentina): Hemisferiu Sur, 1980. ISBN 950-504-144-6
- Dimitri, M. J.: Enciclopedia arxentina d'agricultura y xardinería (tomu 1: «Descripción de les plantes cultivaes», segundu volume. 3ª edición, páx. 657-1163). Buenos Aires: ACME, 1978. ISBN 978-950-565-343-0
Referencies
Enllaces esternos
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
