Valdepeñas de la Sierra
conceyu de la provincia de Guadalaxara (España) From Wikipedia, the free encyclopedia
Valdepeñas de la Sierra ye un conceyu español de la provincia de Guadalaxara, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. En 2015 tenía una población de 192 habitantes.
 Valdepeñas de la Sierra | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia de Guadalaxara | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcaldesa de Valdepeñas de la Sierra (es)  | Ángeles Herrera López | ||
| Nome oficial | Valdepeñas de la Sierra (es)[1] | ||
| Códigu postal |
19184 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 40°54′29″N 3°23′15″W | ||
  Valdepeñas de la Sierra Valdepeñas de la Sierra (España)  | |||
| Superficie | 70 km² | ||
| Altitú | 916 m | ||
| Llenda con | Uceda, Casa de Uceda, Villaseca de Uceda, Matarrubia, Tortuero, Puebla de Valles, El Atazar, Patones y Puebla de la Sierra | ||
| Demografía | |||
| Población |
146 hab. (2023) - 90 homes (2019) - 62 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Guadalaxara | ||
| Densidá | 2,09 hab/km² | ||
 | |||
Allugamientu
El conceyu de Valdepeñas de la Sierra atopar nel noroeste de la provincia de Guadalaxara, a 44 km de la capital provincial y a 70 km de Madrid. El ríu Jarama flúi pela parte sur del términu. Asitiáu na Sierra Norte de Guadalaxara, 40 km² de los 70 km² de la estensión de la estensión municipal figuren dientro de les llendes del Parque Natural de la Sierra Norte de Guadalaxara.[2] El puntu más altu del conceyu ye'l cuetu de la Torrecilla, de 1572 msnm,[3] asitiáu na esquina septentrional de la llende municipal. Esisten vértices xeodésicos nel conceyu nel picu de Somosierra (1437 msnm)[4] y en Guadarrama,[5] una pequeña elevación a 990 msnm na parte sur del conceyu. La menor altitú sobre'l nivel del mar son los 700 msnm a los que s'atopa'l calce del ríu Lozoya poco primero de xunise al Jarama cuando abandona pol suroeste'l términu de Valdepeñas de la Sierra.[3] La mesma llocalidá topar a una altitú de 906 msnm.[6]
| Noroeste: El Atazar y Puebla de la Sierra (Madrid) | Norte: Tortuero | Nordeste: Tortuero |
| Oeste: El Atazar (Madrid) y Patonos (Madrid) |  |
Este: Tortuero y Puebla de Valles |
| Suroeste: Uceda | Sur: Casa de Uceda | Sureste: Villaseca de Uceda y Matarrubia |
Xeoloxía
Xeolóxicamente, Valdepeñas de la Sierra topa sobre una banda de caliar cretácica[7] travesada por múltiples ribayos esistente ente Tamajón y Torrelaguna, que dixebra les cayueles del Ordovícicu Mediu de la parte norte del conceyu na Sierra Norte de Guadalaxara y los materiales detríticos del terciariu nel valle del ríu Jarama.[8]
Hidrografía
Nel términu municipal tienen el so cursu dos ríos importantes. Pela parte sur del conceyu trescurre en direición NE-SOl ríu Jarama, afluente del Tajo. Pel estremu occidental del términu municipal, faciendo frontera cola comunidá de Madrid y el conceyu de Patonos, trescurre'l ríu Lozoya en direición N-S antes de desaguar nel Jarama en sorteando'l Pontón de la Oliva. Esta presa foi la primer obra hidraúlica (1857) realizada pela Canal de Sabela II p'abastecer a Madrid. El restu de cursos d'agua —Arroyo de la Vega y Regueru de los Focetes— son regueros menores de calter estacional.[3]
La Canal del Jarama, qu'entró en serviciu en 1960, ye xunto al tresvase Aceña - La Jarosa la única instalación de la Canal de Sabela II fuera de la comunidá de Madrid qu'abastez d'agua a la capital. Tien parte del so percorríu pol conceyu de Valdepeñas de la Sierra, pasando mui cerca d'Alpedrete de la Sierra. Preséntase como una conducción dende'l banzáu d'El Vau hasta, salvando distintos ribayos por aciu sifones y acueductos, al Depósitu Cimeru del Nuedu de Calerizas, na llocalidá madrilana de Torrelaguna, nel que se xune a la Canal del Villar. A partir d'ellí les nueves conducciones, denominaes Canal Alta y Canal Baxa, lleguen hasta la rede de distribución de Madrid.[3][9]
Clima
Valdepeñas de la Sierra presenta un clima mediterraneu continentalizado —según la clasificación climática de Köppen un clima Csb (templáu con branu secu y templáu)—. Por aciu interpolación nidiu de datos recoyíos de les diverses estaciones pluviométriques y termopluviométricas de la provincia determinóse la so precipitación añal permediu alredor de los 700 mm con un máximu ivernizu d'ésta y la so temperatura añal media ente 12 y 13 °C. L'amplitú térmica diaria envalorar en 9 °C.[10]
El conceyu de Valdepeñas, como'l de Tortuero, dambos en situación cercana a la sierra de la Concha, presenten una cantidá daqué mayor de precipitación añal que'l restu de conceyos de la mancomunidá de Campu Alto.[11] Si tómase como referencia la cercana estación meteorolóxica del banzáu d'El Vau, l'escurrimientu de xelaes ye de 68,6 díes en permediu a lo llargo del añu.[12] Pela contra, los fenómenos de xarazo, nieve y rosada nun son particularmente frecuentes; el postreru práuticamente inesistente.[13]
 Parámetros climáticos permediu de Valdepeñas de la Sierra (Estación de Alpedrete de la Sierra) nel periodu 1946-1966  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) | 8 | 7 | 9 | 24 | |||||||||
| Fonte: Estudiu agroclimático de la rexón Castiella-La Mancha[14] | |||||||||||||
A poca distancia de la llocalidá, nuna cueva asitiada nun ribayu caliar escaváu pol Arroyo de la Vega, un afluente estacional del Jarama, foi atopada en setiembre de 1990 una muestra d'arte rupestre esquemáticu del Neolíticu-Calcolítico, con un amenorgáu númberu de figures antropomorfas y soles realizaes con pigmentu coloráu.[15]
Na cueva del Treslleche topáronse exemplares de cerámica campaniforme.[16] Un concu topáu nel xacimientu constitúi un exemplar del periodu Campaniforme en perfectu estáu de caltenimientu fecháu ente'l 2600 y el 1700 e. C.
Mientres el periodu d'Al-Ándalus, l'área que güei ocupa la provincia de Guadalaxara perteneció a la Marca Media, formando parte del distritu oriental escasamente pobláu, del que la ciudá de Guadalaxara (Madīnat al-Faray) yera capital. Places fuertes musulmanes cercanes a Valdepeñas de la Sierra fueron ente otres les d'Atienza, Talamanca o Hita.[17]
La zona foi vencida por Al-Mamún, rei de la taifa de Toledo, a Alfonsu VI de Castiella nel añu 1072,[18] pasando a formar parte de la comunidá de villa y tierra de Uceda. Tres un curtiu periodu dempués de que la villa de Uceda fuera concedida pola reina Urraca a Fernando García de Hita en 1119, foi en 1222 cuando'l monarca Fernandu III otorga'l señoríu de la Villa al Obispáu de Toledo. Esta situación caltener mientres tola Edá Media,[19] hasta que yá na Edá Moderna, a finales del sieglu XVI Felipe II concéde-y la categoría de villa.[20] Nel sieglu XVI la Rellación de la villa de Uceda, unviada a Felipe II nel añu 1571, cifró la población de Valdepeñas de la Sierra en 150 habitantes.[21] Felipe II, apuráu pola necesidá apremiante de financiamientu de los sos esfuercios bélicos contra Francia, dispunxo la concesión del títulu de villazgo a múltiples llocalidaes como forma d'arreglar felicidaes estrecheces económiques. Según una inscripción na basa de l'antigua cruz —símbolu oficiosu a manera de rollu de la condición de villa—, güei sustituyida por una más moderna, la fecha de tal acontecimientu en Valdepeñas de la Sierra dataría de 1595.[22][20]
_España.JPG)
Nes rellaciones del Marqués de la Ensenada de 1752, apurrióse un parte de los recursos y patrimoniu de los ciudadanos de Valdepeñas de la Sierra. Nél se documentó que'l pueblu cultivaba vinu, olivar y trigu —la tríada mediterránea— amás de cebada y centenu. Producía tamién miel (tenía de 80 a 90 truébanos). El ganáu ovín yera'l más importante (más de 5000 cabeces), siguíu del caprino (más de 2000 cabeces). Había 42 parexes de mules y ocho de gües. La llocalidá disponía entós daquella d'una carnicería, una tabierna, un boticariu, dos almazaras y dos molinos fariñeros, según 210 viviendes.[23]
Dende la segunda metá del sieglu XX hasta l'actualidá, de manera simultánea a la severa despoblación demográfica del mediu rural na provincia de Guadalaxara, relativu al conceyu destaquen les diverses iniciatives que dende estamentos alministrativos superiores tomar col fin de llexislar una mayor proteición medioambiental de Valdepeñas de la Sierra, nel contestu xeneral de la Sierra Norte de Guadalaxara. En 1961 aprobóse un plan de recuperación natural y reforestación con pinos de la zona entendida ente'l ríu Lozoya y el ríu Jarama, qu'inclúi parte de los antiguos términos municipales d'Alpedrete de la Sierra y de Valdepeñas de la Sierra, amás del de Tortuero.[24] Una década más tarde, en 1973, declaróse, xunto a otros dolce árees de caza, la creación de la Reserva de caza de Sonsaz, qu'incluyó tamién una parte del conceyu. Les especies cinexétiques indicaes fueron el corzu en caza mayor y la perdiz colorada tocantes a caza menor.[25] Nel 2011 creóse una nueva figura de proteición medioambiental superior, el Parque Natural de la Sierra Norte de Guadalaxara, que engloba a la parte del conceyu yá incluyida dientro de la Reserva de caza de Sonsaz.[26]
El so nucleu urbanu tien una población de 162 habitantes[27] (2011) y el conceyu de 198 (2011).[28] El so términu municipal engloba tamién la pedanía d'Alpedrete de la Sierra (36 habitantes).[27] La llocalidá sufrió un importante éxodu rural mientres les décades de los cincuenta y los sesenta del sieglu XX, y na actualidá sigue siendo víctima del despoblamientu rural. Cabo citar qu'en 1867 la llocalidá de Valdepeñas de la Sierra cuntaba con 171 vecinos y 729 habitantes.[29]
| Gráfica d'evolución demográfica de Valdepeñas de la Sierra ente 1842 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.[30] Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001 y 2011) según los censos de población del INE.[31][32] Población según el padrón municipal de 2017 del INE. |
Ye característicu de la demografía del conceyu un elevadísimo avieyamientu. Según el padrón del 2011 Valdepeñas de la Sierra presenta un 46,5 % de tasa d'avieyamientu (tasa d'España del 17,2 %) y un 104,1 % de tasa de dependencia (tasa d'España del 47,1 %). El reemplazu demográficu nun ta garantizáu pos presenta una tasa de reemplazu de tan solo el 54,2 %. La población empadronada d'orixe estranxeru namái representaba'l 6,6% del total (13 persones) siendo'l coleutivu rumanu'l de mayor importancia con un 46 % del total (6 persones).[33]
| Entidaes de población que formen el conceyu de Valdepeñas de la Sierra | |||
| Valdepeñas de la Sierra |
align=center|40°54′29″N 3°23′15″W |
162 | align=right | |
| 40°54′36″N 3°24′30″W | 36 | 2,6 | |
| Fuentes: INE 2011 Valdepeñas de la Sierra.[34] Google Earth. | |||
| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | n/d | n/d |
| 1983-1987 | n/d | n/d |
| 1987-1991 | n/d | n/d |
| 1991-1995 | n/d | n/d |
| 1995-1999 | n/d | n/d |
| 1999-2003 | n/d | n/d |
| 2003-2007 | Emilio Herrera | PSOE |
| 2007-2011 | María d'Arribas Borlaf | PP |
| 2011-2015 | Ánxeles Herrera López | PP |
| 2015-2019 | Ánxeles Herrera López | PP |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
L'alcaldesa de la llocalidá, tres les eleiciones municipales de 2011 ye Ánxeles Herrera López, del Partíu Popular. Asocedió a María d'Arribas Borlaf, del mesmu partíu políticu.
| Partíu políticu | 2015[35] | 2011[36] | 2007[37] | 2003[38] | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Votos | % | Conceyales | Votos | % | Conceyales | Votos | % | Conceyales | Votos | % | Conceyales | |
 Partíu Popular (PP) | 68 | 53,97 | 4 | 77 | 55,00 | 4 | 78 | 53,79 | 4 | 81 | 46,00% | 2 |
 Partíu Socialista Obreru Español (PSOE) | 36 | 28,57 | 1 | 54 | 38,57 | 1 | 51 | 35,17 | 1 | 69 | 39,00% | 3 |
.svg){kind=small} Izquierda Xunida (España) (IX) | - | - | - | - | - | - | 2 | 1,38 | 0 | 26 | 15,00% | 0 |
Debíu'l so amenorgáu tamañu'l conceyu de Valdepeñas de la Sierra acomuña los sos servicios. Pertenez a la mancomunidá de Campu Alto xunto a Valdesotos, Tortuero, Casa de Uceda, El Cubillo de Uceda, Villaseca de Uceda, Viñuelas, y Fuentelahiguera de Albatages.[39] Valdepeñas de la Sierra pertenez al partíu xudicial nᵘ de Guadalaxara, que la so cabeza ye la mesma ciudá de Guadalaxara. Esta adscripción foi afitada pola Llei de Demarcación y de planta Xudicial el 28 d'avientu de 1988.[40]
El conceyu presenta una débil actividá económica. L'agricultura ocupaba en 2007 al 18,2 % de la población sobre un total de 33 trabayadores. Los principales sectores económicos nesi mesmu periodu yeren la construcción (39,4 % de los trabayadores) y el sector servicios (39,4 % de los trabayadores). Un únicu trabayador (3 % del total) dedicar a la industria extractiva.[41] Cerca del ríu Jarama, fora del nucleu urbanu, esiste una esplotación de grebos (zahorras) que'l so promotor ye Grebos Madrigal S.L. La so actividá ta llindada pol impautu natural que provoca esta industria d'estracción.[42][43] El conceyu tien una piscina municipal al campu, esplotada nos meses de branu.[33]
Valdepeñas de la Sierra constitúi un final de vía en tresporte per carretera. La carretera GU-1066 comunica a la llocalidá cola so pedanía Alpedrete de la Sierra, onde muerre. La GU-1066 empieza nel encruz cola GU-1065, qu'empieza mui cerca nel encruz cola GU-123 y termina en Tortuero. La GU-123 que tamién pasa pol conceyu, xúnese yá na Comunidá de Madrid cola M-102, qu'empieza en Torrelaguna. Valdepeñas de la Sierra ta a 29 km de l'autovía más cercana, l'Autovía del Norte carretera de Burgos A-1. L'aeropuertu más cercanu ye'l de Madrid-Barajas, que s'atopa a 75 km de distancia.
| Numberación | Nome | Itinerariu | Datos |
|---|---|---|---|
| GU-1066 | Carretera de Valdepeñas de la Sierra | Alpedrete de la Sierra – Valdepeñas de la Sierra – GU-1065 | |
| GU-1065 | Carretera de Tortuero | GU-123 – Tortuero | |
| GU-1023 | Carretera de Torrelaguna | Comunidá de Madrid (M-102) - Casa de Uceda (CM-1001) |
La ilesia de la Purificación, apocayá restaurada, ye d'estilu góticu y ta construyida en lladriyu y mampostería. La cubierta ye de madera, de reminiscencia mudéxar.[44]
Valdepeñas tamién cunta cola ermita de la Soledá, que foi construyida nel sieglu XVI n'estilu renacentista.[45]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
