Santo Tomé de Zabarcos
conceyu de la provincia d'Ávila (España) From Wikipedia, the free encyclopedia
Santo Tomé de Zabarcos ye un conceyu d'España perteneciente a la provincia d'Ávila, na comunidá autónoma de Castiella y Llión. En 2017 cuntaba con una población de 67 habitantes.
 Santo Tomé de Zabarcos | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||||
| Provincia |  provincia d'Ávila | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcaldesa de Santo Tomé de Zabarcos (es)  | María del Sol Montalvo Nieto | ||||
| Nome oficial | Santo Tomé de Zabarcos (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
05357 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 40°47′10″N 4°54′36″W | ||||
  Santo Tomé de Zabarcos Santo Tomé de Zabarcos (España)  | |||||
| Superficie | 8 km² | ||||
| Altitú | 959 m | ||||
| Llenda con | Villaflor, Brabos, Sigeres, Muñogrande y San Pedro del Arroyo | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
70 hab. (2023) - 35 homes (2019) - 30 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.04% de provincia d'Ávila | ||||
| Densidá | 8,75 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| santotomedezabarcos.es | |||||
 | |||||
Destaquen l'Escudu de Santo Tomé de Zabarcos y la Bandera.[2]
Nel llibru realizáu nel añu 2002 a partir de les fotografíes apurríes polos sos habitantes apaecen tamién los escudos de los apellíos Santo Tomé y Zabarcos'. L'escudu heráldicu y la bandera que representen al conceyu fueron aprobaos oficialmente'l 3 de xunu de 2005. L'escudu se blasona de la siguiente manera:
«Escudu de forma española. De Sinople, Trés Espiges d'Oru puestes dos n'aspa y una central en palu; Bordura componada de gules, cargáu de torres d'oru, y plata. Al timbre, Corona Real d'España.»
La descripción testual de la bandera ye la siguiente:
«Bandera de dimensiones 2:3, tercia al estil. A la batiente, componado de Colloráu (o gules) y Blanco (o plata), tando cargaos los escaques de colloráu de torre mariella (o oru); terciada al estil, de verde (o sinople), trés espiges d'oru puestes dos n'aspa y la central en palu.»
Esta pequeña llocalidá atopar nel noroeste de la provincia d'Ávila, a 30 km de la capital provincial en direición a Salamanca. Emplazada na contorna denomada La Moraña "Tierra de moros", esti pueblu ta regáu pelos ríos Zapardiel y Arevalillo, de non demasiáu caudal, sometíos a estiaje branizu, llegando a ensugase los sos calces pel branu, pero que al so pasu recueyen arbolees y praos. La llocalidá ta asitiada a una altitú de 959 msnm.[4][5]
El términu municipal de Santo Tomé llenda colos siguientes términos municipales: al norte con Albornos, al nordeste, este y sureste con San Pedro del Arroyo, al sur con Villaflor, al suroeste con Brabos, al oeste con Sigeres y al noroeste con Muñogrande. Toos ellos conceyos englobados na Moraña.
| Noroeste: Muñogrande | Norte: Albornos | Nordeste: San Pedro del Arroyo |
| Oeste: Sigeres |  |
Este: San Pedro del Arroyo |
| Suroeste: Brabos | Sur: Villaflor | Sureste: San Pedro del Arroyo |
Clima
El clima carauterísticu ye'l clima continental.
Naturaleza
- Fauna Especies
de fauna: Passer domesticus (gorrión domésticu), Otis tardienta (avutarda común), Alectoris rufa (perdiz colorada), Ciconia ciconia (cigüeña blanca), Sus scrofa (xabalín), Vulpes (sp., foín).
- Flora Especies
de flora: Colchicum autumnale, conocíes como "nomeriendes".
Esiste documentación de finales del sieglu XII que fai referencia a un llugar que'l so topónimu rezaba Azuvercas, más tarde Zabarcos.
Sicasí, Azubercas o Zabarcos nun constituyó l'únicu enclave de población de tal nome nel territoriu abulense medieval. Pol censu de conseñamientu de rentes del obispáu d'Ávila nel sieglu XIII esistíen dos topónimios distintos, unu la mesma aldega de ”Santu Thomé de Ezevarcos” de la tierra d'Ávila (una de los ochenta y dos poblaciones del cabildru de Moranna o Moraña), y otru segundu l'aldega de “Ezeciercas”, nel cabildru de Payares.
Sicasí esisten duldes sobre que l'allugamientu orixinariu de la mentada aldega coincida xeográficamente cola llocalización actual del conceyu de Santo Tomé de Zabarcos. Al paecer, esistía ciertu despobláu sito “ nel términu de Santo Tomé de Zabarcos”,[6] ente el ríu Arevalillo y la carretera de San Pedro del Arroyo, “onde entá, queden restos, y les vasíes llevar al muséu d'Ávila y, yá en 1183, la población treslladar al actual enclave de la población.
Arquiteutura típica
La llocalidá, asitiada en plena moraña "tierra de moros", tien una bones muestres de l'arquiteutura típica de la zona. L'apareyu morañiego entemez la piedra, la folla al natural en forma d'adobe, y cocíu en forma de lladriyu y texa. Nes edificaciones públiques o singulares predominen los materiales más nobles, mientres apodera l'usu del adobe pa les construcciones civiles. Les parés d'adobe solíen revocase de folla y paya y finalmente encalarse. L'usu de la madera nes fachaes ye menos frecuente y suel amenorgase a los dinteles de puertes y ventanes. Los edificios más antiguos son bona muestra del arte mudéxar no que construcción se refier. Dellos edificios destacables que merecen una mención especial son:
- La ilesia, construyida nel sieglu XVI con piedres rodaes de la zona y lladriyu. Na fachada combinen tramu de lladriyu vistu y encalado. Destaquen nel so interior el retablu del sieglu XVII con madera policromada d'estilu barrocu, una Talla de Santu Tomás dorada y policromada, apocayá restaurada, un cuadru del sieglu XVI de San Pedro de Alcántara y l'órganu que s'atribúi al maestru José Rigoli.
Sicasí l'elementu de mayor valor ye la Cruz Procesional de Plata blanco del sieglu XVI que s'esibe nos principales actos relixosos de la Catedral d'Ávila.
- La Ermita, n'honor del Cristu del Humilladero fechada nel sieglu XIV construyida en mampostería y lladriyu. Foi restaurada exteriormente na década de los 90 reconstruyendo'l campanariu y añadiendo una portalada a la facha delantera.
- Molín de los praos. Molín hidráulicu que nel so día yera fonte de riqueces pa esa pequeña llocalidá. Asitiáu a la vera de los praos municipales axacentes al ríu. Esti molín aprovechaba nun principiu la fuercia de l'agua del ríu esviada apropiadamente al traviés d'una represa nel mesmu y una canal artificial. Nos últimos años de serviciu'l so maquinaría afacer al funcionamientu llétricu. Anguaño ta abandonáu y n'avanzáu estáu de deterioru.
- Esisten na actualidá Cases dalguna d'elles Blasonada y edificios públicos (Casa Consistoral) con fachaes construyíes en mampostería y lladriyu encalado, según fachaes con arcos de mediu puntu, alcordanza del pasu árabe pola nuesa península.
- Los palombares. Yeren los palombares otru de los edificios singulares frecuentes en tola Moraña. En Santo Tomé aguanten al pasu del tiempu cuatro palomar. Namái unu d'ellos dientro del cascu urbanu. El restu na redoma. D'estos cuatro destaquen los dos asitiaos na parte este del pueblu, cerca de los praos: el primeru pola so forma circular y el so tamañu, ye segundu pol so bon estáu de caltenimientu (encofráu con lladriyu vistu pol exteriro caltiénse intactu nel interior.
El conceyu, que tien una superficie de 8,42 km²,[7] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 67 habitantes y una densidá de 7,96 hab./km².
| Gráfica d'evolución demográfica de Santo Tomé de Zabarcos ente 1842 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu XIX.[8] Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[8] Población según el padrón municipal de 2011[9] y de 2017 del INE. |
La economía de la llocalidá ta apoderada principalmente pol sector primariu: agricultura y ganadería. Foi históricamente, y continua siendo, la ocupación mayoritaria de los sos habitantes. Sicasí, a pesar del relativu pocu tamañu del conceyu al respective de los de la so contorna, convivieron tamién numberosos oficios del sector secundariu: industria y del sector terciariu: servicios.
Como representantes del sector secundariu cabo destacar qu'esistieron nel conceyu siquier tres molinos funcionando coles mesmes y n'activu hasta mediaos d'esti sieglu. Esistió un tejar, onde se fabricaba la típica texa árabe usada nes construcciones de la zona a partir de los materiales del llugar. Tamién había una fragua, que matuvo la so actividá dende principios de sieglu hasta los años 90. D'últimes dos fornos-panadería siguen la so actividá entá nos nuesos díes: nellos puédese dsifrutar del pan entá fechu en fornu de lleña, la bollería y pastería típica de la zona, según los asaos de corderu y gochucu llechal. Taba tamién asitiada nel conceyu una distribuidora de gas butanu (la principal fonte d'enerxía, xunto cola llétrica, usada en tolos conceyos de la zona).
D'últimes, y perteneciente al sector terciariu, existión un chigre nel conceyu que cuetu les sos puertes va pocos años.
Tradicionalmente tantu les esplotaciones agrícola y ganaderu, como los diversos negocios o establecimientos industriales fueron rexentaos por unidaes familiares, pasando los mesmos de padres a fíos. Los cambeos socioeconómicos y la fuerte emigración a les ciudaes, xunto cola fuerte industrialización asocedíos n'España nel postreru cuartu del sieglu pasáu provocaron qu'en munchos d'estos negocios nun se siguiera la tradición familiar llegando'l fin de los mesmos.
Nos últimos años, diversos inversores de fora del conceyu punxo en marcha nuevos proyeutos de turismu rural nel mesmu. En Santo Tomé de Zabarcos esisten anguaño cuatro cases rurales forníes coles meyores carauterístiques pa esfrutar d'un agospiamientu sele, alloñáu del estrés de la ciudá, nesta pequeña llocalidá. Nelles pueden agospiase hasta 12 persones. Lo que fai una capacidá total de cerca de 50 güéspedes. Estes cases disponen de piscina y tán acondicionaes pa discapacitaos físicos.
Ye de destacar que, a pesar de l'ausencia de normativa municipal al respeutu, les cases rurales llevantar n'antiguos edificios de la llocalidá. Fueron respetaes les fachaes orixinales y realizóse la restauración de les mesmes calteniendo l'apareyu clásicu del conceyu con lladriyu y enfoscáu de cementu blancu, los blasones, los portones de madera, etc. Nos casos nos que yera posible tamién se caltuvo parte de la distribución interna colos elementos típicos de les cases.
Arquiteutura actual
Destaca la restauración d'edificios calteniendo l'apareyu típicu como se fixo na casa consistorial, y delles cases convertíes güei n'agospiamientos de turismu rural.
| Fecha | Nome en castellán | Nome llocal | Notes | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 5 de febreru |
align=center|Fiesta de les Águedas |
- | Católica |----- | 3 de mayu |
align=center|La Cruz de Mayu | align=center|Fiestes de Mayu | align=center|Católica |----- |
Xunu (variable) | Corpus Christi | - | Católica |----- | Xunetu (primer fin de selmana de...) | Santu Tomás | Fiestes de Julio |
align=center|Católica - Patrón del pueblu |----- |
Agostu (xeneralmente primer quincena) | Selmana Cultural | - | Popular - Entamada pola A.C.R.A.S.T. |
| - | - | - | - | |||||||||||
| - | - | - | - |
La gastronomía orixinal recueye la riqueza de la dieta mediterránea d'interior. Son productos de consumu obligáu les hortolices y llegumes de la zona, la gran variedá de carnes, los quesos, les frutes y los duces típicos.
Nel mesmu pueblu, puede tastiase rustíu de corderu corderu, rustíu de cabritu cabritu y cocinillo asáu en fornu de lleña en cualesquier de los dos hornos-panaderíes de les que dispón Santo Tomé de Zabarcos. Nos fornos gárrense los plato de carne y verdures de la zona, "que meyor acompañamientu pa una bona carne que les típiques pataques asaes". Ente los productos de panaderíes fáense distintes variedaes de pan artesanu: barres, panes, pan de molde, etc; faise'l típicu hornazo y les empanaes; numberosos dulces caseros típicos de la zona: mantecados, Flores, huesillos, bollas de chicharrones, pastes, etc a parte de magdalenas y bollería más convencional. Abonden asina mesmu, a pesar del rigor del clima, los árboles frutales que dexen tastiar peres, mazanes, cirueles, cereces, marmiellos y otres frutes cultivaes na zona.
Les riberes del ríu dexaron la so esplotación tradicional como pacionales, onde alimentar el ganáu del que se llogra la carne y como güerta, onde llograr riques hortolices destacando: tomates, cebolles, llechugues, coliflores, repollos. Con estes hortolices de temporada prepárense tamién platos típicos como'l gazpachu morañiego.
Ye típicu de Santo Tomé y tolos pueblos de la contorna, la fabricación d'embutíos, quesos, mermelaes, conserves, miel y gran variedá de productos caseros aparentes pal cielu la boca. Na mayoría de cases sigue realizándose la tradiciónal matanza del gochu o matanza a seques, onde en criando un animal tou un añu ye sacrificáu pa llograr productos de consumu frescu según embutíos, adobos y salazones que se van dir tastiando a lo llargo de tol añu. Son de destacar el chorizu, el salchichón, el llombu, el tocín, los chicharrones, el xamón serranu, la morciella, etc.
Pueden esfrutar de delles recetes típiques de Santo Tomé de Zabarcos nel recetario de Wikilibros:
- Gazpachu morañiego.
- Bollas de chicharrón.
- Flores.
Hornazo y empiñonados
Bollas de chicharrones.
Flor.
Productos adobaos
Personaxes pernomaos rellacionaos col conceyu.
- Virgilio Jiménez López. Últimu maestru del conceyu, poeta y pintor.
- Maximiliano Fernández Fernández. Nacíu nel pueblu abulense de Las Berlanas, tomeseño d'adopción, periodista, maestru y escritor; direutor del El Diario de Ávila y anguaño ye Vicerector de la Universidá Católica d'Ávila. Editor en 2003 de Apuntes etnográficos de Santo Tomé de Zabarcos. Estampes y añoranzas, cola collaboración de l'Asociación Cultural y Recreativo Amigos de Santo Tomé y el conceyu del conceyu.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
