Les llingües maba constitúin un pequeñu grupu de llingües común clasificaes dientro de les llingües nilo-saḥarianes. Les llingües maba falar en Chad, República Centroafricana, Sudán (Darfur) y Sudán del Sur.
Llingües maba | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Sáḥara, África central | |
| Países |
 Chad Sudán Sudán del Sur República Centroafricana | |
| Filiación xenética | Maba | |
| Subdivisiones |
Maba nuclear Mimi-N Mimi-D | |
| Códigu Glottolog | maba1274 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Les llingües maba fueron les llingües principales del imperiu wadai (1635-1909).
Llingües de la familia
Les llingües del grupu maba falar en Chad oriental, Sudán occidental y nordeste de la República Centroafricana. Greenberg clasificó a estes llingües dientro de filu nilosahariano, ente que Tucjer y Bryan (1956) clasificar como un grupu independiente ensin parentescu aparente con otres llingües d'África.
Clasificación interna
Les llingües maba inclúin les siguientes llingües:
- Kenjeje (Yaali)
- Mabang (Mabano septentrional)
- Maba
- Koboi (consideráu una variante de maba).
- D-Mimi (Mimi de la llista de Decorse)
- Mabano central
- Masalit: Surbakhal, Masalit
- Karanga (central?)
- Marfa (central?)
- Baxat (central?)
- Runga-Kibet (Mabano meridional)
- Aiki (llamáu runga nes fontes más antigües)
- Kibet ye cercanu al aiki, al puntu que dellos autores considerar variantes de la mesma llingua.
- Otres llingües pocu documentaes:
- Muru (runga-kibet?)
- Dagal (runga-kibet?)
Esta división en tres grupos ye tentativa yá que les llingües pocu documentaes, tán bien pocu documentaes y el so adscripción provisional realízase sobre la base de namái dos formes léxiques:
| fueu | agua | ||
|---|---|---|---|
| Central | Masalit | wàasu | sàa |
| Marfa | wasik | sa | |
| Norte | Maba | wàsìk | anjii |
| Kodoi | wʌsîk | ʌnjí | |
| Runga-Kibet | Aiki | n's'k | tàk |
| Kibet | n's'k | ta | |
| Muru | nussuk | ta | |
| Dagal | nussuk | taa | |
| Otres | Karanga | itak | aji |
| Baxat | itak | aji | |
Otros dos llingües designaes comúnmente como "llingua mimi" y atestiguaes namái por aciu llistes de vocabulariu recoyíes por Decorse (Mimi-D) y Nachtigal Mimi-N), fueron tamién clasificaes como llingües maba, anque esto foi aldericáu. El mimi-N paez tar namái remotamente rellacionáu, y G. Starostin argumentó que'l mimi-D nun ye una llingua maba, contrariamente a lo que considera J. Edgar, y que les similaridades superficiales podríen debese al contautu colos maba, que son el grupu llocalmente dominante.
D'ente les llingües maba namái pa cuatro d'elles cúntase con un material léxico suficiente pa poder faer trabayu llingüísticu: el maba (puramente dichu), el masalit, el aiki (o runga) y el kibet. Pal restu de llingua nun esiste abondu material disponible como pa poder xulgar la so posición dientro del grupu. El koboi ye casi con seguridá una variedá de maba (que ye llamáu 'llingua orixinal' polos mesmos falantes de maba). Pal muru y el dagal dispónense dellos datos compilados por Nougayrol (1986) y Tourenq (1913), que suxeren que tán daqué más cerca del kibet y el aiki. Los únicos datos publicaos sobre'l karanga, el baxat y el marfa ye la curtia llista de siete pallabres de -y Rouvreur (1962: 168).
Fonoloxía
J. Edgar (1991) ye un trabayu comparativu preliminar sobre les cuatro llingües maba meyor documentaes, nesi trabayu arrexuntar 242 formes léxiques, la mayoría d'elles con equivalentes claros en siquier trés d'estes llingües. A partir de les pallabres con correspondencies clares propónse un conxuntu de cognaos colos que ye esboza'l sistema fonolóxicu del proto-mabano. El sistema propuestu por J. Edgar (1991) ye:
Los fonemes /s1, *l1, *ʃ/ nun pueden ser construyíos en tolos sos detalles anque presenten correspondencies más o menos regulares nes llingües mabas modernes la so naturaleza articulatoria na protollingua nun ta clara. Por casu /s1/ presenta como reflexos nes llingües modernes o bien /s/ o bien /t/ (seique trátase d'una africada /ʦ/ o una palatal /c/) y /*l1/ reflexar en distintes llingües como /r/, /l/ o /y/..
Comparanza léxica
Los numberales en distintes llingües maba son:[1]
| GLOSA | Maba | Masalit | Runga-Kibet | PROTO- MABANO | |
|---|---|---|---|---|---|
| Kibet | Aiki | ||||
| '1' | tɛ́g tɔ́ː | tíyóŋ | dowai | kʰanˈda | *tow- |
| '2' | mbàːr mbùl | mbárá | mbaʀ | mba | *mbar |
| '3' | kùŋàːl káyáŋ | káaŋ | kʰrustiŋˈgal | kʰazaŋɡa | *kasaŋ(gal) |
| '4' | àssàːl ássíː | áás | ʔaːtal | attɛi | *att- /*as1s1- |
| '5' | tùːr tuːr | tóór | tor | tur | *tur |
| '6' | (sìttàːl) | ít̪í | ʔisal | izɛi | *it̪- / *is- |
| '7' | mɛ́ndrìː | màrí | mɪndɪrsɪʔ | mɪndirsi | *mɪndir(si) |
| '8' | íyyáː | àd̪á | mbaːkʰl | mbɑkadeli | |
| '9' | ɔ̀ddɔ̀yí | àyi | kʰadɛijə | kʰaddɛl | *adayi- |
| '10' | ɔ̀ttúg | ùt̪úk | jutʊk̚ | jtuk̚ | *yutuk |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
