Ciudá vieya de Xerusalén
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
La ciudá vieya de Xerusalén (hebréu: העיר העתיקה [Hai'Dir Hai'Atiqah], árabe: البلدة القديمة [a la Balda al-Qadimah], turcu: Kudüs, armeniu: Երուսաղեմի հին քաղաք [Yerusaghemi hin k'aghak']) ye una área d'aproximao 0,9 km² asitiada dientro de Xerusalén Este,[3] constituyendo hasta la década de 1860 tol treme urbanu. La ciudá vieya ye'l llugar onde s'alluguen sitios relixosos importantes tales como'l Monte del Templu y el Muriu de los Llamentos pa la relixón xudía, el Santu Sepulcru pa la relixón cristiana, y la Cúpula de la Roca y la Mezquita d'Al-Aqsa pa la relixón musulmana.
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
.jpg) Ciudad vieya de Xerusalén, el Monte Scopus y el Monte de les Olivares. | |
| Llugar | Xerusalén[1] |
| Criterios | Cultural: ii, iii, vi |
| Referencia | 148 |
| Inscripción | 1981 (V Sesión) |
| En peligru | dende 1982 |
| Área | Distritu de Xerusalén[2] |
 | |
Tradicionalmente, la ciudá vieya tuvo estremada en cuatro barrios, anque los actuales nomes namái s'introducieron nel sieglu XIX. Estos cuatro barrios son el Barriu Musulmán, el Barriu Xudíu, el Barriu Cristianu y el Barriu Armeniu.
La ciudá vieya foi incluyida en 1981 dientro del Patrimoniu de la Humanidá de la Unesco. En 1982 Xordania solicitó la so inclusión na Llista del Patrimoniu de la Humanidá en peligru.
Nel sieglu XI e.C. el rei israelita David conquistó la ciudá de Jebús, bastión del pueblu jebuseo, unu de los qu'habitaben Canaán. El bastión taba fortificáu con sólidos murios que lo arrodiaben. Cuando David instalóse ellí, designar Dir David (La ciudá de David). Esti llugar ta allugáu anguaño al suroeste de l'actual ciudá vieya y ye llamáu Llomba Ofel (foi descubiertu y escaváu pola Palestine Exploration Fund ente 1923 y 1925).
El fíu de David, Salomón, estendió la construcción de los murios y amás edificó'l templu que llevó'l so nome. La ciudá pasó a llamase Dir Salomon (la Ciudá de Salomón) llamada na Biblia, Xerusalén. A la muerte de Salomón escontra 962 a.C asocedió un cisma nel pueblu xudíu y formáronse dos estaos: Israel con capital en Samaria y Xudá, con capital en Xerusalén.
La ciudá aguantó al traviés de los años los ataques de los sos poderosos vecinos, pasando tamién por diverses etapes de vasallaxe hasta l'añu 587 e.C. mientres el reináu del últimu rei de Xudá, Sedecías, cuando foi conquistada y esfarrapada pol rei Nabucodonosor II. El reinu de Xudá pasó a ser una provincia del Imperiu Babilónicu o Imperiu Caldéu y la mayoría de la clase rexente xudía sería unviada al destierru en Babilonia.
Nel añu 530 e.C. el rei persa Ciro II el Grande conquistó l'Imperiu Babilónicu y dexó el regresu de les comunidaes xudíes deportaes, a la provincia de Xudá; éstes tornaron a Xerusalén y reconstruyeron la ciudá y el Templu de Salomón.
En 332 e.C. Alexandru Magnu conquistó'l Imperiu persa y la ciudá nun sufrió destrucciones. A la muerte d'Alejandro, Xudá o Xudea, y Xerusalén pasaron a formar parte del Imperiu seléucida, el que de la mesma sería anexáu al Imperiu romanu el 64 e.C. pol xeneral romanu Cneo Pompeyo Magno, dempués de ganar a dichu Imperiu. Xerusalén sufrió l'asediu y la conquista romana, cola destrucción de los sos murios y l'anexón al Imperiu romanu.
La ciudá de Xerusalén reponer mientres el mandatu del xeneral Marcu Vipsanio Agripa, qu'ordenó la construcción d'un nuevu muriu llamáu la Tercer Muralla, permaneciendo la ciudá so l'alministración d'una elite relixosa, los asmoneos, cuando asocedió la primer guerra xudeo-romana qu'implicó nuevamente l'asediu romanu a Xerusalén, y tomar y destrucción de la ciudá l'añu 70. d.C. realizada pol futuru emperador romanu Tito.
L'añu 21 a.C el rei Herodes el Grande restauró la ciudá y el Templu, esistiendo entá de pies una parte llamada'l Muriu de los Llamentos, de gran importancia na relixón xudía.
Alredor del añu 135, l'emperador Adriano decidió reconstruyir la ciudá col nome d'Aelia Capitolina, lo que provocó una nueva revuelta ente los xudíos, que terminó en 135 cola victoria romana y la espulsión y exiliu de la mayor parte del pueblu xudíu, conocida como la Diáspora. El territoriu de Xudea pasó a ser la provincia romana de Siria Palestina o Palestina.
El destín de Xerusalén siguió amestáu a socesives conquistes y conflictos, formando parte del Imperiu Romanu d'Oriente o Imperiu bizantín, dientro del cual foi una de los cuatro sedes d'importancia relixosa doctrinal del cristianismu, xunto con Constantinopla, Antioquía y Alexandría.
L'añu 326, l'emperador Constantín I el Grande mandó a llevantar la Ilesia del Santu Sepulcru, que se constituyó n'unu de los principales llugares relixosos del cristianismu.
L'añu 614 l'Imperiu sasánida conquistó la ciudá, rixéndola hasta l'añu 638, siendo movíu pola espansión musulmana qu'ocupó la ciudá incorporándola al Califatu Omeya de Damascu, al califatu abbasí y al Imperiu otomanu socesivamente.
Ente los años 687 y 691 construyóse la Cúpula de la Roca. En 710 terminar d'alzar la Mezquita d'Al-Aqsa. Dambos templos son importantes puntos relixosos de la relixón musulmana.
En 1095 el papa Urbanu II predicó nel Conceyu de Clermont la Primer Cruzada dirixida a conquistar Xerusalén de los musulmanes. El noble francés Godofredo de Bouillón llogró esti cometíu y depués d'efectuar una masacre conquistó la ciudá y creó'l Reinu de Xerusalén del cual foi'l so hermanu Balduino I, el primer representante col títulu de Rei de Xerusalén. Mientres los siguientes años la presencia de les Órdenes Militares cristianes foi intermitente na ciudá, alternáu cola presencia de tropes musulmanes, ente los cualos estremóse Saladín, que asedió y conquistó definitivamente la ciudá nel añu 1244.
Les muralles de Xerusalén fueron destruyíes y reconstruyíes munches vegaes. Les actuales muralles fueron llevantaes en 1538 pol sultán otomanu Solimán el Magníficu y siguió so dominiu otomanu hasta'l final de la Primer Guerra Mundial.
Les muralles tienen una estensión averada de 4,5 km y el so altor varia ente los 5 y 15 m, con una espesura de 3 m. Tienen 43 torres de vixilancia y 8 puertes, de les cualos namái 7 tán abiertes.
Esisten cuatro barrios na ciudá vieya: el Barriu Armeniu, el Barriu Cristianu, el Barriu Xudíu y el Barriu Musulmán, adicionalmente incluyir na ciudá vieya'l Monte del Templu.
El Barriu Armeniu ye'l menor de los cuatro barrios y ta allugáu na esquina S.O. de la ciudá. Anque'l pueblu armeniu ye cristianu, el Barriu Armeniu ye distintu al Barriu Cristianu. A pesar del pequeñu tamañu y la población d'esti barriu, los armenios y el so Patriarcáu permanecen independientes y formen una brengosa presencia na Ciudá Vieya.
El Barriu Cristianu tien 19 hectárees (0,19 km²) ta asitiáu na esquina N.O. de la ciudá. El barriu contién la Ilesia del Santu Sepulcru, unu de los llugares más sagraos del cristianismu.
El Barriu Xudíu (N'hebréu:הרובע היהודי, HaRova HaYehudi o la Rova) ta asitiáu al S.Y de la ciudá tien una superficie de 0,11 km². El Barriu Marroquín, fundáu nel sieglu XII, foi baltáu y anexáu a esti barriu en 1967, tres la ocupación del sector esti de Xerusalén, pa crear la escampada delantre del Muriu de los Llamentos.,[4] col fin de crear un espaciu pa los visitantes y turistes, empecipiándose asina la planificación física del barriu.[5]
El Barriu Musulmán ye'l mayor de los barrios con una superficie de 31 hectárees (0,31 km²) y ta asitiáu na esquina N.Y. de la ciudá.
La Escampada de les Mezquites o Monte del Templu ye un sector relixosu de la Ciudá vieya d'aproximao 15 hectárees (equivalentes a 0,15 ye un sitiu sagráu pa los musulmanes y pa los xudíos.
| Asturianu | Hebréu | Árabe | Nomes alternativos | Añu de construcción | Llocalización |
|---|---|---|---|---|---|
| Puerta Nueva | Sha'ar HeJadash | Al-Bab al-Jedid | Puerta de Hammid | 1887 | Oeste del llau norte |
| Puerta de Damascu | Sha'ar Shjem | Bab al-Amoud | Sha'ar Damesek, Puerta de Nablus, Puerta del Pillar | 1537 | Centru del llau norte 31°46′53.71″N 35°13′48.77″E |
| Puerta de Herodes | Sha'ar HaPrajim | Bab-a-Sahairad | Puerta de les Flores, Sha`ar Hordos | Este del
llau norte | |
| Puerta de los Lleones | Sha'ar HaArayot | Bab Sittna Maryam | Puerta de Yehoshafat, Puerta de Santa María, Puerta de San Esteban, Puerta de les Tribus | 1538-39 | Norte del llau este |
| Puerta del cuchu | Sha'ar HaAshpot | Bab al-Maghariba | Puerta de Silwan, Puerta de Mograbi, Sha'ar HaMugrabim | 1538-40 | Esti del llau Sur |
| Puerta de Sion | Sha'ar Tzion | Bab El-Nabi Da'oud | Puerta del Barriu Xudíu, Puerta de David | 1540 | Centru del llau sur |
| Puerta de Jaffa | Sha'ar Yaffo | Bab al-Khalil | Puerta del templu de David, Puerta de Hebron | 1530-40 | Centru del llau oeste |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
