বিজ্ঞান

বিজ্ঞান (Science, লেটিন শব্দ scientiaৰ পৰা যাৰ অৰ্থ "জ্ঞান") হৈছে এক প্ৰণালীবদ্ধ অধ্যয়ন য'ত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড সম্পৰ্কীয় জ্ঞানসমূহ অৰ্জন কৰি প্ৰামাণ্য বৈজ্ঞানিক তত্ত্ব বা সম্ভাৱনাৰ ৰূপত সংগঠিত কৰি ৰখা হয়^[1][2][3][4]। এটা পুৰণি অথচ আজিও প্ৰাসংগিক অৰ্থ হ'ল এৰিষ্ট'ট'লৰ মত - বৈজ্ঞানিক জ্ঞান এনে নিৰ্ভৰশীল জ্ঞান যাক যুক্তি আৰু কাৰণসহ ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি^[5]।

বিজ্ঞান হৈছে প্ৰকৃতিৰ নিয়মবোৰৰ শৃংখলাবদ্ধ বিচাৰ-খোচাৰ আৰু আৱিষ্কাৰ। ওপৰত গ্ৰীক কবিতাৰ দেৱীয়ে প্ৰকৃতিৰ দেৱীক উন্মুক্ত কৰা দৃশ্য

পুৰণি কালত বিজ্ঞানক দৰ্শনৰ লগত ৰিজোৱা হৈছিল। আধুনিক যুগৰ প্ৰথম ভাগত "বিজ্ঞান" আৰু "দৰ্শন" শব্দ দুটা ইংৰাজী ভাষাত সলনাসলনিকৈও ব্যৱহাৰ হৈছিল। ১৭শ শতিকাৰ ফালে "প্ৰাকৃতিক দৰ্শন"ক (এতিয়াৰ "প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞান") সাধাৰণ "দৰ্শন"ৰ পৰা পৃথক গণ্য কৰা হৈছিল^[6][7]। কিন্তু "বিজ্ঞান"ক কোনো বিশেষ বিষয়ৰ নিৰ্ভৰযোগ্য জ্ঞান বুজাবলৈ বহল ভাৱত ব্যৱহাৰ কৰা হৈ থাকিল, যেনেকৈ ইয়াক আধুনিক পুথিভঁৰাল বিজ্ঞান বা ৰাজনৈতিক বিজ্ঞানৰ দৰে শব্দত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

আধুনিক যুগত বিজ্ঞানক "প্ৰায়েই ‍‍‘প্ৰাকৃতিক আৰু ভৌতিক বিজ্ঞান’ বুলি বুজোৱা হয় আৰু সেইবাবে ই ভৌতিক বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ পৰিঘটনা আৰু তাৰ নিয়মাৱলীৰ অধ্যয়ন সম্বন্ধীয় শাখাতহে সীমাবদ্ধ বুলি ক'ব পাৰি। সাধাৰণ ব্যৱহাৰত ইয়েই এতিয়া মুখ্য অৰ্থ। "^[8]। "প্ৰকৃতিৰ নিয়ম" সংজ্ঞা দিবলৈ চেষ্টা কৰা কেপলাৰৰ সূত্ৰ, গেলেলিঅ'ৰ সূত্ৰ, আইজাক নিউটনৰ গতিসূত্ৰ"ৰ(Isaac Newton's law of motion) আদিৰ ফলতহে বিজ্ঞানৰ সংকীৰ্ণ ভাৱৰ বিকাশ ঘটে। এই সময়চোৱাত প্ৰাকৃতিক দৰ্শনক "প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞান" বুলি কোৱাটো সুলভ হৈ পৰিল। ১৯শ শতিকা বাগৰি যোৱাৰ লগে লগে "বিজ্ঞান" শব্দটো প্ৰকৃতিৰ শৃংখলাবদ্ধ অধ্যয়ন যেনে পদাৰ্থ বিজ্ঞান, ৰসায়ন বিজ্ঞান, ভূ-বিজ্ঞান আৰু জীৱ বিজ্ঞানৰ লগত উক্ত হৈ পৰে। তাৰ পিছত ভাষাগত সমস্যা দূৰ কৰিবলৈ মানৱ চিন্তা আৰু সমাজৰ অধ্যয়নক সমাজ বিজ্ঞান বুলি নমাকৰণ কৰা হয়। তেনেদৰে প্ৰায়োগিক বিজ্ঞানৰ দৰে আন আন অধ্যয়ন ক্ষেত্ৰকো "বিজ্ঞান"ৰ বহল অৰ্থাই সামৰি লৈছে।^[9]বিজ্ঞানে সকলোকে কু সংস্কাৰ প্ৰতি থকা বিশ্বাস ভঙাত সহায় কৰে।

বিজ্ঞানৰ মূল ভাগসমূহ

• জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান
• ৰসায়ন বিজ্ঞান
• জীৱ বিজ্ঞান
• পদাৰ্থ বিজ্ঞান
• পৰিবেশ বিজ্ঞান
• পূৰাতত্ত্ব
• নৃতত্ত্ব
• অৰ্থনীতি বিজ্ঞান
• গণিত
• কৃষি বিজ্ঞান
• মনোবিজ্ঞান

তথ্যসূত্ৰ

1. "Online dictionary". Merriam-Webster. http://www.m-w.com/dictionary/science। আহৰণ কৰা হৈছে: 2009-05-22. "knowledge or a system of knowledge covering general truths or the operation of general laws especially as obtained and tested through scientific method . . . such knowledge or such a system of knowledge concerned with the physical world and its phenomena"
2. Popper 2002, পৃষ্ঠা. 3.
3. Wilson, Edward (1999). Consilience: The Unity of Knowledge. Vintage. ISBN 0-679-76867-X.
4. Ludwik Fleck (1935), Genesis and Development of a Scientific Fact reminds us that before a specific fact 'existed', it had to be created as part of a social agreement within a community.
5. Aristotle, ca. 4th century BCE "Nicomachean Ethics Book VI, and Metaphysics Book I:". http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0054%3Abekker%20page%3D1139b. "In general the sign of knowledge or ignorance is the ability to teach, and for this reason we hold that art rather than experience is scientific knowledge (epistemē); for the artists can teach, but the others cannot." — Aristot. Met. 1.981b
6. Consider, for example, Isaac Newton (1687) Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica
7. Andrew Janiak (13 October 2006). "Newton's Philosophy". Stanford Encyclopedia of Philosophy. http://plato.stanford.edu/entries/newton-philosophy/। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 March 2011. "Fully understanding Newton means avoiding anachronistically substituting our conception of philosophy in the twenty-first century for what the early moderns called 'natural philosophy'. To be sure, the latter includes much that we now call 'science', and yet it clearly includes much else besides...Newton may have provided physics with its paradigm...Newton's scientific achievement was in part to have vanquished both Cartesian and Leibnizian physics; in the eighteenth century, and indeed much of the nineteenth, physics was largely a Newtonian enterprise."
8. Oxford English Dictionary
9. Max Born (1949, 1965) Natural Philosophy of Cause and Chance points out that all knowledge, including natural or social science, is also subjective. Page 162: "Thus it dawned upon me that fundamentally everything is subjective, everything without exception. That was a shock." See: intersubjective verifiability.

বাহ্যিক সংযোগ