Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols

O Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols (también dito de Mont Perdito; "Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido" en castellano) ye lo segundo parque nacional mas antigo d'Espanya, declarato como tal en 1918, dimpués que se declarase o parque d'os Picos d'Europa. Aplega ecosistemas pirenencos dende lo mont meyo dica estaches alpinos.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ordesa y as Tres Serols
Dentrada a lo Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols por a valle Verde
Datos chenerals
Tipo	Parque Nacional
Establiu	1918
Superficie	156,08 km²
Situación
Situación	Sobrarbe, Uesca, Aragón
Latitut	42.649
Lonchitut	-0.06
Mapa

Baixo a suya extensión se troban tres vals aragonesas d'os pireneus centrals; a Val d'Anyisclo (municipio de Fanlo) a Valle Verde (municipio de Bielsa) y la Val d'Ordesa (municipio de Torla). Totas tres perteneixen a la comarca de Sobrarbe.

En orichen, nomás se i comprendió la val d'Ordesa, dica que en 1982 fuoron incorporadas as atras dos vals que fan parti d'o mallo d'as Tres Serols. Chunto con o Parque Nacional d'os Pireneus Centrals (de Francia) constituye un recero ta bels elementos menazatos d'a fauna y a flora pirenenca, como os abetes u lo cuasi extinguito onso pirenenco.

Descripción

Circo de Cotatuero dende a Senda d'os Cazataires.

A orografía d'o Parque ye dominata por o macizo d'as Tres Serols, a mayor mole calcaria d'o mundo. A suya mayor elevación ye o Mont Perdito, d'o que en forma mas u menos radial baixan una serie d'impresionants crestas montanyosas y vals glacials. A mas caracteristica y emblematica ye a val d'Ordesa, recorrita por o río Arazas, orichen d'o Parque Nacional, que s'ubre en dirección este-ueste, pero tamién destacan o Canyón de Anyisclo, travesato por o río Bellós, en dirección Norte-Sud, os Foratars d'Escuaín, por a on pasa o río Yaga, en dirección sud-este y a valle Verde, recorrita por a Cinca, en dirección este. Asinas mesmo, encara que no perteneixe a o Parque Nacional, cal destacar a val de Buixaruelo en a zona ueste, y ya en territorio francés a val y circo de Gavarnia, unatro impresionant circo glaciar que en a suya cabecera tiene o salto d'augua mas alto d'Europa, con mas de 400 metros de caita vertical.

A morfolochía basica d'o Parque se debe a dos orochenias, pero prencipalment a o plegamiento y elevación alpina d'a era Terciaria, posteriorment moldeata por a erosión glacial entre a era Cuaternaria, creyando una serie de circos glaciars y vals glacials muit definitas, como a val d'Ordesa y a valle Verde. Hue en día sige existindo un glacial en a cara Norte d'o Mont Perdito, encara que en retacule. A mayor parte d'a penya d'o Parque Nacional ye calsinera, o que superpone a la mas evident y antiga erosión glacial a transformación karstica y fluvial d'o paisache, con a-saber-las cuevas, canyons, simas, etc. Aquí cal destacar o Canyón d'Anyisclo y os Foratars d'Escuaín, a on que amaneixen circos glaciars en as suyas cabeceras, pero que posteriorment s'encaixan en profundas foces.

As zonas altas d'o parque (altarias superiors a os 2000 m) son prou aridas, ya que toda l'augua procedent de precipitacions se reculle a escape por o sistema karstico. D'atra man, os fondos d'as val son cubiertos con una exuberant vechetación en a que dominan os fabos os abez que van deixando paso a o pin negro seguntes se'n puya.

Muitos personaches s'han enamorato d'istos paisaches y han contribuito a la suya difusión. Chents como Lucien Briet, Lucas Mallada u Soler i Santaló han contribuito a dar a conoixer iste puesto y a que estase protechito.

Galería d'imachens

• 
  Breca de Roldán.
• 
  Clavillas de Cotatuero.
• 
  A Val d'Ordesa dende a Senda d'os Cazadors.
• 
  Circo de Soaso y a Cola de Caballo.
• 
  Salto d'augua d'a Cueva.

Espacios naturals protechius d'Aragón

Esplugas de Cristal de Molins | Foces de Fago y Biniés | Glaciars Pirenencos | Lacuna de Gallocanta | Lacuna de Sarinyena | Lomaza de Belchit | Mallos de Riglos, Agüero y Penya Rueba | Moncayo | Naixedero d'o río Pitarc | Ordesa-Comachibosa | Ordesa y As Tres Serols | Organos de Montoro | Pinars de Rodeno | Pocez-Maladeta | Puent de Fontseca | Saladas de Chiprana | Sant Chuan d'a Penya | Sierra y Foces de Guara | Sierra de Santo Domingo | Sotos y Galachos d'Ebro | El Val | Vals Occidentals

Parques Nacionals d'Espanya
Picos d'Europa | Ordesa y as Tres Serols | Teide | Caldera de Taburiente | Aigüestortes y Estanyo de Sant Maurici | Doñana | Tablas de Daimiel | Timanfaya | Garajonay | Archipelago de Cabrera | Cabañeros | Sierra Nevada | Islas Atlanticas de Galicia | Monfragüe | Sierra de Guadarrama

• Datos: Q741610
• Multimedia: Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido / Q741610