Maorís
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Remove ads
Os maorís[6] (en maorí māori, pronunciau /ˈmaːɔɾi/, en anglés pronunciau /ˈmaʊri/) son o pueblo polinesio indichena de Nueva Zelanda. Os maorís s'orichinoron a partir d'os colonizadors provenients de Polinesia oriental, que arriboron en Nueva Zelanda en cuantas oleyadas de viaches en canoa entre os anyos 1250 y 1300.[7][8] Dimpués de bels sieglos isolaus, istos colonizadors polinesios desenvolicoron una cultura unica que prencipió a estar conoixida como "māori", con a suya propia luenga, una rica mitolochía y a suya propia arte y artesanía. Os primers maorís formoron grupos tribals, basaus en as tradicions socials y organización d'os pueblos polinesios orientals. A horticultura floreixió a traviés de plantas que éls mesmos trayioron y mas tardi apareixió tamién una important cultura arredol d'a guerra.
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
L'arribada d'os europeus ta Nueva Zelanda en primerías d'o sieglo XVII trayió grans cambios en a forma de vida d'os maorís. O pueblo maorí adoptó gradualment muitos aspectos d'a sociedat y cultura occidentals. As relacions inicials entre maorís y europeus estioron mientres muito tiempo d'amistanza y con o Tractau de Waitangi en 1840, as dos culturas coexistioron como parti d'una nueva colonia britanica. Manimenos as creixients tensions sobre a disputa d'as tierras levoron a un conflicto entre as dos partis en a decada de 1860. L'achitación social, decadas de conflicto y epidemias debidas a malautías ficadas por os europeus devastoron a población maorí, que decreixió dramaticament. En primerías d'o sieglo XX, a población maorí prencipió a recuperar-se y ta par d'alavez prencipioron a fer-se esfuerzos ta incrementar a suya presencia en una sociedat neozelandesa mas ubierta, demandando chusticia social ta os indichenas. En o zaguer sieglo a cultura maorí experimentó un renaiximiento y un movimiento de protesta emerchió en a decada de 1960 advocando por os afers maorís.
En o censo de 2013, bi heba bellas 600.000 personas en Nueva Zelanda que s'identificaban como maorís, lo que ye alto u baixo un 15% d'a población d'o país. Representan o segundo grupo etnico mas gran de Nueva Zelanda, dimpués d'os neozelandeses d'orichen europeu ("Pākehā"). Amás, mas de 120.000 maorís viven en Australia. O idioma maorí (conoixiu como Te Reo Māori) encara ye charrau, en diferents graus, alto u baixo por una cinquena parti d'os maorís, representando un 3% d'a población. Muitos neozelandeses fan servir regularment parolas y esprisions maorís, como "kia ora", cuan charran en anglés. Os maorís son activos en todas as esferas d'a cultura y sociedat neozelandesa, con representación propia en arias como os medios de comunicación, a politica y o esporte.
Remove ads
Etimolochía
En idioma idioma maorí, a parola māori significa "normal", "natural" u "ordinario". En as leyendas y as tradicions orals, ista parola sirve ta distinguir a os humans mortals normales—tāngata māori—d'os dioses y espritos (wairua);[9] igual que wai māori significa "augua dolza" en oposición a l'augua salada. Bi ha muitos cognatos en a mayoría de luengas polinesias,[10] toz derivaus d'o proto-polinesio *ma(a)qoli, que tien o significau reconstruyiu de "verdadero, real, chenuino".[11]
Remove ads
Se veiga tamién
Referencias
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads