Imperio Gupta

L'Imperio Gupta yera gubernato por a dinastía homonima y estió o segundo imperio d'a India con una duración dende l'anyo 320 dica a segunda metat d'o sieglo V con una succesión ininterrumpita de pais y fillos. Os Gupta estioron politicos brillants, liberals, permisivos y mecenas culturals. Muitas dinastías indias lis atorgaban muito respeto por estar descendients d'a princesa Kumara Devi, princesa divinizata d'a dinastía Lichavi feito que lis dió lechitimidat en o poder.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

En griso, l'Imperio gupta; en verde, os suyos estatos vasallos.

A traza d'estar d'os gupta cambeoron a imachen de l'aristocracia debant d'o pueblo, fendo olvidar o recuerdo d'o guerrero ario, d'a casta Kchatrya pa convertir-se en una cort con un sistema liberal de gubierno, amant d'a cultura y d'o buen arte, y con o yoga como disciplina corporal en cuenta d'a caza u as artes marcials.

A chusticia yera relaxata pero i heba una fuerte hierarquía social con castas.

Orichens

Se sape poco sobre l'orichen d'os Gupta, que en as suyas cronicas no se remonta que a l'anyo 240, cuan o prencipe Shri Gupta gobernaba un clan en Magadha, en a comarca de Pataliputra. Lo succede Ghatotkacha en l'anyo 280, y en o suyo reinato o prencipe Pataliputra Chandragupta aplega unos exercitos indios enta l'anyo 300 y los adreza contra os invasors Kushana (tocarios) con exito. O 26 de febrero de l'anyo 320 instaura a dinastía imperial dita Gupta, convertindo-se-ne en o primer emperador. O nombre Gupta ye una composición d'os toponimos d'os dos reinos hindús: Magadha (cuenca d'o Gangas, l'orichen presunto de Chandragupta) y Gandhara (cuenca de l'Indo). Encara que adorador d'o dios Visnú, (y hinduista), respeta o budismo oficial d'a India d'ixos tiempos. Yera casato con a princesa Kumara Devi, princesa divinizata d'a dinastía Lichavi, y esto li daba lechitimidat en o poder a éll y a toz os descendients, d'una traza que beluns d'os suyos descendients podioron consagrar-sen con o sacrificio d'o caballo.

Os grans Gupta

Samudragupta fue consagrato con o sacrificio d'o caballo. Conquere l'ueste d'a Cuenca d'o Gangas, estendilló os suyos territorios anexionando tot Uttar Pradesh, Madhya Pradesh y Bengala, y imposó un vasallache a lo norueste d'a India. Tamién adreza campanyas ta o Decán. En as monedas conmemorativas d'a suya victoria se lei a inscripción sanscrita:

O rei de reis que ha celebrato o sacrificio d'o caballo gana o cielo dimpués d'haber conquiesto a tierra

.

Tamién estió un gran letrato y musico, (bi ha monedas que lo representan tanyendo l'harpa). Se casó con a princesa Datta Devi, talment atra Lichavi.

Chandragupta II yera casato con una princesa Vakataka y hereda l'Imperio Gupta dimpués d'asasinar a lo suyo chirmán Ramagupta prenendo-li a muller con a categoría de segunda muller. Gracias a las alianzas matrimonials con os Vakataka podió estender o comercio ta la costa occidental. Derrotó a los satrapas de l'ueste (Ditos shaka) y consigue ubrir una frontera a la mar d'Omán, ocupando Rachastán y Gucharat. Por o norte consolidó un tranquilo dominio Gupta dica Afganistán. Chandragupta II cambeó a cort dende Pataliputra ta Ujjain (Maddya Pradesh), millor enfilata pa o comercio. Esta ciudat se converte en una fita pa as caravanas que dende o sud y as costas puyan ta o norte pa plegar a la Rota d'a Seda en una zona ya pacificata. Pataliputra contina estando a capital d'o Gangas y yera plena de vida cuan la visitó o pelegrín chino Faxian entre l'anyo 401 y 410. Con Chandragupta i heba un rolde de celebres artistas que actuoron en as nueu choyas literarias. Yera entusiasta d'a cultura aquemenida y se fació retratar en as monedas barallando-se con un lión.

Kumaragupta I celebró o sacrificio d'o caballo como Samudragupta reina en paz con un imperio intacto enantes que os hunnos blancos se tornen en una amenaza en as mugas d'o norte, desestabilizando a zona d'a Rota d'a Seda. Kumaragupta morió en una batalla contra os hunnos, pero as suyas 40 anyatas de reinato se consideran o maximo explendor d'a cultura Gupta. Estió amigo personal de Kalidasa, y amés estió un gran poeta y mecenas de totas as artes.

Cultura

A epoca d'os Gupta estió una epoca de culminación cultural en o periodo conoixito como India Clasica que duró dica o sieglo VIII. O hinduismo plegó alavez dica una forma cuasi definitiva, estando auspiciato por o poder imperial, encara que bi ha muita tolerancia relichiosa. O budismo encara ye en florata, encara que bels budistas tornan a las radices hinduistas dixando-lo. Se desembolica una literatura profana en luenga sanscrita con Kalidasa como representant.

O modelo d'os Gupta fue imitato por as corz locals, y tamién alochaban en os palacios a los autors celebres de l'inte. As prencipals ciudaz se convertioron en centros d'irradiación artistica, con biblioteca y tallers d'obras d'arte. Amés d'estar mecenas bels gupta estioron artistas. Mandoron analizar y catalogar textos antigos, amés de completar y replegar coleccions literarias. Gracias a esto se conservan muitas obras literarias indias dica huei. L'idioma oficial de l'imperio Gupta estió o sanscrito, que encara que no yera una luenga parlata yera en a suya mayor florata literaria, con cautivo d'os cheneros teatro y cuento.

As matematicas abanzoron dica fins d'o sieglo V cuan Aryabhta inventó o zero y o sistema decimal y achustó o valor exacto d'o numero Pi. Os primers arabes musulmans que contactoron con a India diciban a las matematicas "arte indio", indisat.

Bi habió descubrimientos astronomicos como que a tierra chira arredol d'o suyo eixe, o a explicación d'os eclixes de sol y de luna. En quimica consiguioron fundir a columna u stambha de fierro, feito que asombró a los invasors islamicos, que la trasladoron en o sieglo XI ta Delhi, on encara la trobamos. Bi habió progresos en medicina, y por eixemplo Susruta en o sieglo IV ixemenó a practica d'a disección.

Os prencipes Gupta donoron muitos diners a la construción y mantenimiento d'os hespitals gratuitos, ganando-sen a confianza de bels subditos.

Os gupta consiguioron tener comunicación y comercio con culturas de muito luent como a romana y la china.

Cambeo relichioso y social

Cuan os Gupta plegoron a lo poder a India yera mayoritariament budista y os comerciants teneban o poder economico. Os budistas consentiban a puyata d'atras relichions y se contentaban con tener o tracto favorable que teneban con atras dinastías. Encara que hinduistas, os Gupta veyeban en o budismo yera una ferramienta pa reforzar o comercio exterior, y s'interesaban en a suya teoría filosofica, plegando a fundar universidaz como a de Nalanda en as que o budismo se converte en pura metafisica.

A tendencia intelectual d'o budismo fa que pierda ferbor popular y la chent se decante por o hinduismo. Encara que a teoría d'o Dharma budista siga considerando-se dimpués d'os Gupta como bella cosa important en os estudios filosoficos, o budismo como relichión en a India d'o sieglo VI pasará por un tiempo d'agonía, desaparición, no sobrevivindo que en atros países, desapareixendo de tot en a India entre os sieglos VI y VII.

O Buda de Sarnath ye una imachen d'o culto d'o suyo fundador que reflecta a intelectualización d'o budismo. O estilo Gupta de Sarnath, planteya un Buda metafisico, abstracto, aterrenal, pétrio y distant d'o fiel. Un purismo riguroso volumetrico trasforma as parz d'o cuerpo humán en esferas, cilindros, piramides, ecetra.. Encara que o estilo de Sarnath ye mes coderent con a dotrina budista, no impresiona a la masa popular, que ye atraita cada vegata mes as representacions vitals d'os dioses hindús, plens de vida y con aspecto principesco.

O induismo amanix como una nueva forma de brahmanismo, y esta nueva fase en a evolución relichiosa puya a una categoría superior toz ixos cultos populars que o budismo heba sozterrato, por o cauz d'a devoción (bhakti) lis atorga una consistencia doctrinal mayor. Toz estos cultos populars se basan en una literatura mitolochica que os Gupta han preservato en sanscrito que dimpués traducen a l'idioma hindí mayoritario y por ixo o sistema socio-relichioso se dicirá Hinduismo.

O cambeo social fa que a los Gupta no los valoren u teman como guerrers, d'una traza que agora los valorarán como protectors d'a tradición. Os nobles hindús rescatan a los brahmans de l'olvido y los puyan de nuevo como casta superior y os brahmans lechitiman a los prencipes como descendients d'os heroes miticos. Brahmans y nobles miran o refirme popular puyando de categoría os cultos que enantes yeran desvalorizatos u prohibitos.

A economía influye tamién en este cambeo. En o sieglo IV os comerciants yeran en a suya mayoría budistas y aumentan as suyas riquezas, mantenendo-se como clase social important, (encara que no como casta). En o sieglo V a inestabilidat en a Rota d'a Seda y as invasions unas fan que s'arruinen de tot. O cambeo social que cherminó en o periodo Gupta tendrá una florata en periodos posteriors (en o Renaiximiento Hindú). Dimpués d'os Gupta ya no i habrá una clase mercantil poderosa d'orichen hindú, y o suyo puesto será ocupato en diferents epocas por chainos, musulmans y parsis.

O triunfo d'o hinduismo ye representato por o culto a Vishnu y os primers templos edificatos. A divulgación de l'antiga literatura estendilló o culto a Vishnu. Dica ixe inte Vishnu yera considerato a ación preservadora de Brahma (Siva en ye a destructora), pero a tradición popular li dio o papel protagonista en as dos epopeyas d'o Mahabharata y d'o Ramayana, on Krishna y Rama son avatars de Vishnu. En l'arte Gupta as representacions de Vishnu son terrenals y aristocraticas. As devocions locals transforman as enerchías femeninas d'o dios en a suya muller Laksmi, diosa d'a belleza y riqueza. Amés de Krishna y Rama amaneixen atros avatars como a sierpre Ananta ("infinito") sobre a que descansa o dios y l'aliga Garuda ("palabra valorata"), que lo transporta a totas parz.

As primeras construccions en piedra d'a India son os templos de Deogarh, Sanchi, Ter, Cherzarla y Aihole. En os porches d'o templo de Deogarh ye representato Vishnu. Son templos mes chicoz y con menos decoración que os templos chigants posteriors, son concebitos como a casa d'o dios en a tierra y o suyo proceso constructivo amaneix detallato en os manuals d'arquitectura sagrata, os Vastu-Sastras.

A invasión hunna

Os hunnos blancos, tamién conoixitos como heftalitas s'imposan en Asia Central en a primera metat d'o sieglo V. Conquieren Bactria y adrezan incursions ta lo norueste d'a India dende l'anyo 450. Os hunnos impedirán l'acceso a la ruta d'a seda. Skandagupta lis resiste a l'igual que su pai Kumaragupta y los vence asegurando a muga norte, pero ixo enfebleix a l'imperio (gastos militars, interrupción d'o comercio) y no estió una victoria pa cutio, veyendo en as zagueras anyatas d'o suyo mandato nuevos abances hunnos. Skandagupta estió o zaguer gran Gupta.

Li succeden o suyo chirmán Purugupta, Narasimhagupta, Kumaragupta II, y que pierden tota a part nortoccidental de l'imperio. Os emperadors Gupta se veyen obligatos a refuchiar-sen en as corz meridionals, mirando l'amistat d'as dinastías y corz provincials dica a suya fin. En l'anyo 490 Budhagupta ye derrotato, fuye y se refuchia en a universidat budista de Nalanda. Dende l'anyo 490 l'Imperio Gupta va desapareixendo. Poco enantes de l'anyo 500 os hunnos blancos invaden o norte d'a cuenca de l'Indo y adrezan campanyas dica a India central y a cuenca d'o Gangas, fendo mortaleras y saqueyos. L'imperio d'os Gupta se fragmenta y desapareix a metat d'o sieglo VI, os sobirans locals se repartirán chicoz principatos en Bengala y Magadha, beluns d'os cuals durarán dica o sieglo VIII. As hordas d'hunnos blancos son acotolatas enta l'anyo 565 por os persas sasanidas y os turcos celestes, que lis fan pinza, y os que quedoron en a India se disolvioron en a población.

Bibliografía

• García Ormaechea, Carmen India Inmortal. Historia 16.
• Sellier, Jen. Atlas de los pueblos del Asia Meridional y Oriental. Acento Editorial.

• Datos: Q11774
• Multimedia: Gupta Empire / Q11774