Casa d'Habsburgo

A casa d'Habsburgo u casa d'Austria ye una important familia reyal europea conoixita por haber fornito toz os emperadors d'o Sacro Imperio Romano Chermanico entre 1452 y 1740, tamién de l'Imperio Austriaco, dimpués Austrohongaro, dica a fin d'a Primera Guerra Mundial en l'anyo 1919. Os Habsburgo u "Austrias" reinoron tamién en a Corona de Castiella (dende Felipe el Hermoso como rei consort), y en a Corona d'Aragón (o rei Carlos I d'Aragón (1516–1556) estió tamién l'emperador Carlos V d'Alemanya), quedando establita en o Reino d'Espanya como dinastía reinant dica que en l'anyo 1700 fue substituyida por os Borbons.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Bandera d'os Habsburgo, que estió a Bandera d'Austria dica o Compromís Austrohongaro de 1867.

O 21 d'abril de l'anyo 1521 l'emperador Carlos V asignó l'Archiducato d'Austria a Ferrando I, con o que a Casa d'Habsburgo quedó dividita en dos brancas os Habsburgo austriacos, (que encara existen) y os Habsburgo espanyols, (desapareixitos en l'anyo 1700 en a persona de Carlos II, o maldato).

Dende Ferrando I a branca austriaca gobernará dreitament en l'Archiducato d'Austria y o Reino de Bohemia, y imposará o catolicismo d'a contrarreforma en os suyos dominios. Os emperadors esleitos d'o Sacro Imperio serán tamién d'a casa d'Habsburgo dica o sieglo XVIII.

A branca austriaca prenió o nombre de Habsburgo-Lorena en l'anyo 1780, por haber-se casato Maria Tresa I d'Austria con o duque de Lorena Francisco Esteban, que se convertió en emperador d'o Sacro Imperio.

Destronatos en l'anyo 1919, en l'actualidat Carlos de Habsburgo-Lorena ye o cabo d'a familia, con os títols d'Archiduque y Prencipe Imperial d'Austria y Prencipe Reyal d'Hongría no reconoixitos por Austria.

Orichens

Entre os anyos 1273 y 1291 ye emperador Rodolfo d'Habsburgo y atribuye a sus fillos Austria y Estiria, que heban estato d'a familia Babenberg.

En l'anyo 1315 os Habsburgo yeran en conflicto con a Confederación Helvetica pero estendillas os suyos dominios enta l'este con Carintia y Carniola en l'anyo 1335, o Tirol en l'anyo 1363, Trieste en l'anyo 1382. En 1365 os chermanos d'o duque d'Austria Rodolfo o fundador se reparten o territorio d'os Habsburgo: Austria pa Alberto y o resto pa Leopoldo, tenendo o centro en Estiria.

Os primers Habsburgo emperadors

L'emperador Frederico III, que yera descendient de Leopoldo, adquiere Austria en 1463 por extinguir-se a branca d'os descendients d'Alberto, que tamién controlaban os reinos de Bohemia y Hongría dende 1437, reinos que no pasarán en ixe inte a os Habsburgo.

L'emperador Maximilián ye casato con María de Borgonya. En o zaguer quarto d'o sieglo XV adhibe a los suyos territorios gran part de l'herencio d'os duques de Borgonya, con o que se converten en a familia més poderosa d'Alemanya, pero encomienza una disputa con o Reino de Francia que durará sieglos.

En a tiempos de l'emperador Carlos V os Habsburgo son sobirans d'un territorio que desborda amplament o Sacro Imperio Romano Chermanico. Como fillo de Felipe el Hermoso hereda os Países Baixos y o Franco Condau, como fillo de Chuana a Loca hereda a Corona d'Aragón, como nieto de Ferrando o Catolico hereda a Corona d'Aragón, y ye esleito emperador en l'anyo 1519 dimpués d'a muerte de Maximilián. En l'anyo 1521 o suyo chermano Ferrando se casa con a chermana d'o rei d'Hongría y Bohemia Loís II Jogaila y en l'anyo 1522 li atribuyen as posesions austriacas d'os Habsburgo. Como Loís II Jogaila muere en a Batalla de Mohacs en l'anyo 1526 Ferrando se converte en rei de Bohemia y d'una part d'Hongría conoixita como Hongría Reyal.

Bibliografía

• Jean Bérenger, Histoire de l'Empire des Habsbourg : 1273 - 1918, Fayard, París, 1990.
• Henry Bogdan, Histoire des Habsbourg : des origines à nos jours. París, Perrin, colección Tempus, n° 107, 2005. ISBN 2-262-02376-X.
• Philippe Nuss, Les Habsbourg en Alsace, des origines à 1273. Recherches pour une histoire de l’Alsatia Habsburgica. Société d'Histoire du Sundgau, Altkirch, 2002.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Casa d'Habsburgo.

• Datos: Q65968
• Multimedia: House of Habsburg / Q65968