Remove ads
Benás (a'l s. XI Benasco; Benasque en castellano; Benasc en catalán) ye un municipio de la provincia de Uesca (Espanya), que fa parti de la comarca de Ribagorza. Ye situau a 1.140 metros, al norte de la vall homonima, a'ls Pirineus centrals, a 143 km de distancia de la capital provincial en dirección nord-este. Ademés de la vila de Benás, el municipio conte dan dos pedaníes que se dixen Ansils y Sarllé.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Benás Benasque | |||
| Municipio d'Aragón | |||
| |||
 Carrera de Benás. | |||
| Entidat • País • Provincia • Comarca |
Municipio Aragón.svg){kind=small} UescaRibagorza | ||
| Partiu chudicial | Boltanya | ||
| Superficie | 233,3 km² | ||
| Población • Total • Densidat |
2306 hab. (2013) 9,88 hab/km² | ||
| Altaria • Meyana |
1.138 m. | ||
| Distancia • 143 km |
enta Uesca | ||
| Codigo postal | 22440 | ||
| Chentilicio | Benasqués/a[1] | ||
| Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia |
Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Santa María | ||
| Ríos | Esera | ||
| Coordenadas | |||
  Benás Benás en Aragón | |||
| Web oficial | |||
 Ista fuella ye escrita en benasqués. |
Remove ads
Dende la fin d'el sieglo X aparese coma Benascho u Benasco, ademés d'el chentilicio benascutano. La suya etimolochía no ye cllara. Al sieglo XIII se pierde la vocal zaguera y se cheneraliza al escripto la forma Benasch. La castellanización de la lluenga escrita va ocasiona que se reconstruise la vocal enta que la parola no terminase en oclusiva, y per aixó dende 1550 només se suele documentar Benasque. Al parlache popular de la vila se va mantenir la evolución autoctona sinse la oclusiva, Benás, hue habitual al dialecto d'el municipio y a la escriptura de tot l'aragonés, encara que a cuasi tots els llugars de la comarca només coneixen la forma castellana.
A la Edat Micha, Benás només donabe el nom de la mitat septentrional de la vall, y se febe servir la expresión "vall de Sos" u "vallis Sositana" enta'l conchunto. La creación d'un Chusticia enta tota la vall, que la suya seu yera a Benás, a'ls zaguers ans d'el sieglo XV, va fer que chino chano s'expandise la locución "vall de Benás" enta tot el territorio.
Remove ads
A suya temperatura anyal ye 9.26 °C, con una temperatura meya en chinero de 1.0 °C y en chulio de 18.9 °C.[2]
Ta más detalles, veyer l'articlo aragonés benasquésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
A Benás se ragone l'aragonés benasqués, tame coneixeu coma patués y adintro de l'aragonés benasqués la parla local de Benás ye en la zona A chunto dan la parla d'Ansils, Grist y Saúnc.
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE. | ||||||||||||||||||
Remove ads
Reparto de concellers
| Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
| Partido Aragonés | - | - | - | 1 | 1 | 1 | 4 | 6 | 4 | 5 | 5 |
| Partido Popular | - | 6 | 4 | 6 | 6 | 6 | 3 | 1 | 4 | 3 | 3 |
| Partido de los Socialistas de Aragón | 1 | 1 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 2 |
| Cambiar Benasque | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 |
| Izquierda Unida | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - |
| Independients | 3 | - | - | 1 | - | - | 0 | - | - | - | - |
| Centro Democrático y Social | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Total | 4 | 7 | 7 | 9 | 9 | 9 | 9 | 11 | 11 | 11 | 11 |
Alcaldes
| Lechislatura | Nombre | Partiu politico |
|---|---|---|
| 1979–1983 | Marion Osanz, Jose | Independient |
| 1983–1987 | Marion Osanz, Jose | AP/PDP/UL |
| 1987–1991 | Marin Osanz, Jose | AP |
| 1991–1995 | Marion Osanz, Jose | PP |
| 1995–1999 | Marion Osanz Jose | PP |
| 1999–2003 | Marion Osanz, Jose | PP |
| 2003–2007 | José Ignacio Abadias Mora | PAR |
| 2007–2011 | José Ignacio Abadías Mora | PAR |
| 2011–2015 | María Luz Gabás Ariño | Partido Popular |
| 2015–2019 | José Ignacio Abadías Mora | PAR |
| 2019–2023 | ||
| 2023–2027 | Manuel Mora Bernat [4] | PP |
Remove ads
Illesies
- Illesia de Santa María de Benás, una illesia que se documente dende el sieglo XI, encara que el edificio actual date d'una epoca molto mes tardana (talment de'l sieglo XIII), dintro d'un estilo romanico dan belles influencies gotiques. A'ls peus se va adheri una capiella plenament gotica dan vuelta d'ariesta (ca. 1400). A la Guerra de Succesión espanyola l'absis de la illesia va está parcialment destruiu, el cual se va refe, transformand-hue en un crucero dan cupula al mich. Un foc va destrui cuasi tot el suyo mobiliario en 1925.
- Illesia de Sant Martín. Documentada al sieglo XI, va esta la segona parroquia de Benás dica la suya destrucción a la Guerra de Succesión espanyola. D'el suyo recuerdo només quedabe la partida de Santmartí y la troballa de uesos al viello fosal, pero les excavacions arqueolochiques han recuperau la pllanta d'un templo romanico dan absis semicircular y crucero.
Edificios civils
- Palacio d'els condes de Ribagorza (casa Regatillo). Edificio d'el Renaiximiento feto enta residencia estival d'els condes de Ribagorza, d'el cual hue només se conserven elementos d'interés a la frontera occidental. A les finestres d'el primer nivel se veden els posiblles retratos d'el conde Martín d'Aragón y la suya dona.
- Casa Juste. Feta a la segunda metat de la setsena centuria com a residencia d'una familia infanzona, conserve tota la suya estructura. Bel aspecto anacronico, coma la torre almenada y el matacán sobre la puerta, recorden l'alacet medieval y arcaico de la ideolochía d'isto grupo social.
- Casa Faure. Residencia de la familia Ferraz, situada a la pllaza de l'Achuntament. A epoca moderna le van adchuntar una torre al costau meridional dan un costerut llinau de lloses d'inspiración francesa.
- El Castiello. Se va manar fer a Tiburzio Spanochi en 1592 sobre una torre mes antiga. Se va espalda en 1858 y hue només quede el nom d'el mont d'el Castiello, l'alchub, l'alacet de la torre y bellas trazas de la pllanta d'el enclletau.
- Els Hespitals de Benás. Al pllan de l'Hespital igu'era el Hespital enta'ls viachers que anaben pe'l puerto enta'l Commenge u enta Aragón. El primero se va fe antis de 1200 dichós d'el puerto de Gorgutas, y tenibe una capiella romanica (hue se conserven els edificios enrunaus dichós d'el cap de la A-139). Cuan se va ubrir el puerto de Benás se va fe un nuevo hespital al costau d'el camino, pero una llitarrada hu va espaldar a'l sieglo XIX. El Hespital actual se va construir a la fin d'el siglo XIX a un puesto menos expuesto, y s'ha restaurau enta funcions turistiques. I llei un museu dan tota la suya historia.
Altras
- Fenomeno karstico a'l cual les aigües procedents de les conchestres de l'Aneto se colen al fond d'un gran forau, apareixend pe'ls cllamats Uells de Joeu, a la Vall d'Arán, que aporten la parti mes important de'l suyo caudal al riu de la Garona.
- Ibons de Vatisielles.
Remove ads
Categoría principal: Naixitos de Benás.
- Sant Pedro el 29 de chunio a Ansils.
- Sant Marsal el 30 de chunio a Benàs.
- Sant Llorens el 10 d'agosto a Sarllé.
Se veigan as imáchens de Commons sobre Benás.- (es) CAI Aragón-Benás.
- (es) Rutas y excursions en Benás
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads