Idioma chamorro
From Wikipedia, the free encyclopedia
L'idioma chamorro (autoglotonimo: chamoru) ye a luenga fablada en a isla de Guam y en as islas Marianas d'o Norte an comparte a oficialidat con l'anglés. En cualques fogars en as Carolinas, sobre tot en Yap y Ponapé, tamién se sigue utilizando y ye oficialment reconoixiu. Istas islas d'Oceanía estioron vincladas a Espanya dende 1521 dica 1898-1899. Tamién usan a luenga, en os Estaus Unius, cualques inmigrants y descendients d'istas islas. Ye una luenga malayo-polinesia, en a familia austronesia, y tiene muitas influyencias d'o espanyol, habendo plegau a considerar-se que o chamorro fablau a zaguerías d'o sieglo XIX yera un criollo de base espanyola.
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Chamorro Chamoru | ||
---|---|---|
Atras denominacions: | ||
Parlau en: | Guam, Islas Marianas d'o Norte, Palau y Estaus Federaus de Micronesia | |
Rechión: | {{{territorios}}} | |
Etnia: | ||
Parladors: | 20–30 millons | |
Posición: | (Ethnologue 1996) | |
Filiación chenetica: | Austronesia Malayo-polinesia |
|
Estatus oficial | ||
Oficial en: | ![]() ![]() | |
Luenga propia de: | {{{propia}}} | |
Reconoixiu en: | {{{reconoixiu}}} | |
Regulau por: | Sin de regulación | |
Codigos | ||
ISO 639-1 | ch | |
ISO 639-2 | cha | |
ISO 639-3 | cha | |
SIL | ||
Situación d'o chamorro |
Ye una luenga aglutinant, permitindo que as radices sían modificadas por un numero ilimitau d'afixos. Por eixemplo, manmasanganenñaihon "(plural) fablar un rato (con/a)" viene d'o prefixo de plural man-, l'intensificador de pasau ma-, a radiz verbal sangan, o sufixo i "a, ta" (que en iste caso cambia o suyo timbre a y) con a consonant anyadida n y o sufixo ñaihon "una chicota cantidat de tiempo". Asinas pues "In manmasanganenñaihon gui'" significa "Le estiemos fablando un rato".
Igual que o espanyol tamién tiene en o suyo alfabeto a letra ñ y gran cantidat de vocabulario procedent d'o espanyol (aproximadament o 50 % d'as radices d'as palabras). Manimenos, cualques autors consideran que isto no lo converte en un criollo d'o espanyol, ya que o chamorro gosa usar os ampres a lo estilo micronesio (por eixemplo: bumobola, "chugar con a bola u pilota" con l'infixo verbalizant -um- y a reduplicación d'a primera silaba d'a radiz).
Aproximadament i hai bels 50 000 fablants de chamorro a o largo de Guam, Saipán, Tinián, Rota, Yap, Ponapé y atras partis d'Estaus Unius.
As luengas mas amanadas a o chamorro se troban en as Filipinas, si bien cualques lingüistas consideran a lo chamorro como una luenga aislada dentro d'a familia malayo-polinesia.
O numero de fablants de chamorro ha baixau en os zaguers anyos, y por lo cheneral, entre os chóvens amuestra cada vegada mas influyencia de l'anglés, y tienden a mezclar chamorro y anglés en a conversación. En Guam (clamau Guåhan por os fablants de chamorro) o numero de fablants nativos ha disminuyiu dende o zaguer decenio, mientres que en as Marianas d'o Norte os chóvens agún fablan l'idioma con fluidez.