From Wikipedia, the free encyclopedia
Yúsuf al-Mutamán u al-Mutamín (en arabe المؤتمن al-mu'taman) estió un rei d'a taifa de Saraqusta perteneixient a la dinastía hudín entre 1081 y 1085.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Al-Mutamán المؤتمن | |
|---|---|
| Rei d'a Taifa de Saraqusta | |
| 1081 - 1085 | |
| Predecesor | Al-Muqtadir |
| Succesor | Al-Musta'in II |
| Nombre real | المؤتمن |
| Naixencia | ? |
| Dinastía | Hudín |
| Pai | Al-Muqtadir |
Yúsuf al-Mutamán estió rei d'a taifa de Saraqusta en o suyo momento de maximo esplendor, dimpués d'o brilante reinau de su pai al-Muqtadir. Estió amás un rei erudito, protector d'as ciencias, d'a filosofía y d'as artes. Un eixemplo de rei saputo, conoixedor d'as matematicas —disciplina sobre a que escribió un tractau, o Kitab al-istikmal u Libro de perfección (en arabe, كتاب الإستكمال والمناظر)—, l'astrolochía y a filosofía, que continó a faina de su pai al-Muqtadir creyando una cort de saputos intelectuals que teneba como marco o poliu palacio de l'Alchafaría, dito, en ista epoca, o «palacio d'o goyo».
Al-Mutamán heredó d'al-Muqtadir en 1081 a parti occidental de la taifa de Saraqusta, que yera formada por Saraqusta, Tothila (Tudela), Wasqa (Uesca) y Qal'at Ayyub (Calatayú), quedando Al-Múndir con a zona costera d'o reino: Larida (Leida), Monzón, Turtusha (Tortosa) y Daniyya (Denya).
En l'anyo 1081 as enrestidas d'o rei aragonés, Sancho Remíriz, yeran considerables, menazando as mugas d'a taifa dende o norte. Ta resistir-lo, Al-Mutamán contó con os servicios d'as tropas mercenarias d'o Cit, que recibió amás o encargo de reincorporar a Saraqusta os territorios orientals d'o suyo parient al-Múndir, aliau d'o reino d'Aragón. Os enfrentamientos en a francha fronteriza fuoron constants, pero denguno logró reunificar o territorio paterno.
.jpg)
En ista etapa ye bien documentau o servicio d'o Cit, desterrau en 1081 de Castiella por fer razias en contra d'os intreses d'Alifonso VI de Leyón y Castiella en territorios de Toledo, ta par d'alavez tributario d'iste rei y que, por ello, no heba d'estar atacau por tropas castellanas.
O Cit seguiría a o servicio d'al-Mutamán dica 1086, momento en que Saraqusta fue asediada por Alifonso VI. Si o Cit crebó os lazos con al-Mutamán u o suyo hereu al-Musta'in II debiu a un conflicto d'intreses personal entre a esfensa de Saraqusta y o suyo sinyor natural, por estar o rei de Castiella qui l'atacaba, u si fue condonau o suyo destierro, en veyer Alifonso a utilidat de tal caballero en o suyo exercito, ye un tema que encara no s'ha puesto aclarir totalment.
O Cid fue capable de contener a os aragoneses dica 1083, anyo en que Sancho Remíriz prenió a linia de fortificacions que protecheban a las ciudaz d'a taifa de Saraqusta, como la de Graus (que menazaba Balbastro) en a zona oriental, Ayerbe, Boleya y Arascués (que meteban en periglo a Wasqa) y Arguedas que apuntaba a la conquista de Tothila.
As relacions de Saraqusta con su protectorau, Balansiya (Valencia), se facioron mas estreitas a traviés d'alianzas matrimonials. Pero Valencia yera inmersa en un complexo chuego d'alianzas. Alifonso VI, emplegando habilment a diplomacia, consiguió que o rei al-Cádir de Tulaytulah (Toledo) le entregara a ciudat en 1085 a cambeo d'a suya aduya ta desbancar de Balansiya a Abu Bakr, lo que suposó, de feito, prener Toledo ta o rei de Leyón y Castiella. Asinas, o reino de Saraqusta quedaba desconectau d'a resta d'al-Ándalus por a vía tradicional que pasaba por o centro d'a peninsula y, dende l'inte, a suya comunicación se vio restrinchida a la que conectaba con Balansiya por a costa de levant. L'anyo d'a perduga de Tulaytulah estió tamién o mesmo d'a muerte d'al-Mutamán.
A obra mayestra en l'ambito intelectual d'al–Mutamán estió o suyo Libro d'a perfección y d'as aparicions opticas (Kitab al-istikmal wa al-munázir, transcripción aproximada d'o títol orichinal كتاب الستكمال والمناظر) que amás d'estar una replega d'a matematica griega d'Euclides y Arquimedes entre atros, y transmitir as amostranzas de Thabit ibn Qurrá, os Banu Musa y Ibn al-Haytham, describe teoremas orichinals. A suya obra fue transmesa a traviés de Maimonides enta Echipto, y d'astí s'estendilló por o centro d'Asia, documentando-se mesmo en Bagdad en o sieglo XIV, encara que a suya influyencia no arribó dica Occident.
D'a suya obra se conservan dos copias, a primera fue trobada en a Biblioteca de l'Askeri Müze d'Istambul en 1985, procedente d'a biblioteca d'o sultán otomán Mehmed II, que fue heredada por o suyo fillo Bayaceto II. Posteriorment se trobó una segunda copia en O Caire.
O Libro d'a perfección y d'as aparicions opticas tracta os numeros irracionals, seccions conicas, a cuadratura d'o segmento parabolico, volumens y arias de cuantos cuerpos cheometricos u o trazau d'a tanchent d'una circumferencia, entre atros problemas matematicos.
Nomás a primera parti d'o Kitab al-istikmal superaba en extensión a os Elementos d'Euclides. En a obra d'o rei zaragozano apareixe una propuesta de categorización d'as matematicas en especies aristotelicas, dividindo-las en a "especie" de l'aritmetica, atras dos "especies" ta la cheometría y de nuevo dos en cuanto a la estereometría, en lo que mos ha arribau.
A al-Mutaman se debe a primera formulación conoixida d'o teorema de Giovanni Ceva, que no sería conoixido en Europa dica 1678 en a obra De lineis rectis d'o debantdito cheometra italiano y que se puet enunciar asinas:
| Predecesor: Al-Muqtadir |
Rei taifa de Saraqusta 1081 - 1085 |
Succesor: Al-Musta'in II |
Datos: Q2231534Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
_in_the_word_Allah.svg){kind=small}
