From Wikipedia, the free encyclopedia
Os abkhasios son un grupo etnico d'a costera sud d'o Caucas que charran una luenga caucasiana nordoccidental y son musulmans. O país que habitan, Abkhasia ye de de facto independient pero legalment depende de Cheorchia. Bi ha muitos abkhasios u descendients d'abkhasios en Turquía. En Abkhasia yeran 93.267 individuos d'alcuerdo con o cens de 1989, representando alavez o 17,8 % d'a población d'a suya propia republica.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Muitos abkhasios en Turquía son pescataires y mariners.
A islamización d'os abkhasios, como en o caso d'os circasians, estió superficial. A palabra abkhasia pa dicir dios, (anc’a) s'interpreta como un derivato d'o plural de "mai" (an) y puet indicar un antigo sistema matrilinial. A l'igual que os circasians os abkhasios tienen una literatura epica tradicional con representacions d'o ciclo d'os nartos, d'orichen escita-sarmata-alano d'alcuerdo con Dumézil. Reflexo de l'antigo sistema matrilinial puet estar o personache Satanai Gwasha ye a mai d'os heroes en ixe ciclo mitolochico. O Prometeu abkhasio se diz Abrsk.
Os abkhasios estioron republicans enantes d'a conquiesta rusa.
A luenga abkhasia tien un alto grau d'intercomprensión con as luengas circasianas, y sobretot con l'abazo. As luengas d'este grupo tienen una alta complexidat fonetica y estructural. O stándard abkhasio ye basato en a parla abkhawa. Cuan en 1936-1938 o gubierno stalinista imposó que as luengas caucasicas nordoccidentals y as luengas turquicas d'o Caucas s'escribisen en alfabeto cirilico, obligoron a los abkhasios que escribisen en alfabeto cheorchiano, que fue abandonato por os abkhasios a la muerte de Stalin y sustuito por a variant cirilica actual, diferent d'a variant cirilica que se fa servir pa escribir a l'abazo y os dos stándards circasians.
Os abkhasios antigos yeran conoixitos como apsilians, (ellos encara se dicen apswa en abkhasio). Os abazos, que encara viviban en l'actual Abkhasia yeran conoixitos por os griegos como "abazchians". En tiempos de Chustinián I o cristianismo fue introduciu en Abkhasia. O rei León II establió o reino d'Abkhasia a fins d'o sieglo VIII, reino que incluiba tota a Cheorchia occidental, y entre l'anyo 780 y l'anyo 975 o toponimo Abkhasia se referiba a tot ixe territorio.
Cuan os mongols invadioron Cheorchia, Abkhasia se convertió en un principato indendient baixo o mandato d'a familia Chachba (Shervashidze en cheorchiano). En sieglos posteriors Abkhasia y a Mingrelia mandata por os Dadiani alternaban periodos de guerra y alianza. A influencia otomana fació que os abkhasios s'islamizasen.
En 1810 Abkhasia se convertió en un protectorau de l'Imperio Ruso, pero autonomo dica 1864. Se calcula que entre 1864 (Tractau d'Adrianopolis) y sobretot entre 1877-1878 os rusos forachitoron a mes de 120.000 abkhasios enta territorio otomán. O bueito poblacional lo ocuporon poblacions foranas: rusos, y poblacions cristianas de l'Imperio Otomán: griegos, armenios.
Os sovieticos dioron categoría de republica de plen dreito en 1921, y un anyo dimpués Abkhasia s'adhibió a la Federación Trascaucasica en un tractau con Cheorchia. Esta Federación estió un bloque dentro d'a URSS dica 1936, cuan se concedió un status deseparato a Cheorchia, Armenia y Azerbaichán, pero ya en febrero de 1931 Stalin heba redueito a categoría de Cheorchia a una mera republica autonoma dentro de Cheorchia. Dende ixe inte Lavrenti Beria encomenzó una campanya de cheorchianización. En ixa campanya trayoron a tantos inmigrants mingrelians que os abkhasios se convertioron en minoritarios. En 1945 l'amostranza en abkhasio fue sustuita por l'amostranza en cheorchiano en totas as escuelas, y tamién prohibioron as publicacions en abkhasio. Y en a comunicación diaria, os abkhasios que viviban chunto con mingrelians, tendeban a charrar mingrelián. En 1978 os abkhasios demandaban que Abkhasia s'adibise a Rusia. En 1989 proclamoron a sobiranía d'Abkhasia.
Cuan a URSS se desfeba, aumentaba a presencia d'o nacionalismo cheorchiano. Os abkhasios preboron de fer-se independients de Cheorchia, encara que yeran minoritarios en o suyo propio territorio. Os nacionalistas abkhasios diciban que si yeran minoritarios yera a causa d'as deportacions d'os tiempos de Stalin. Mientres Mientres o dictador mingrelián Gamsajurdia mandaba en Cheorchia a situación yera d'alto u baixo tranquila en Abkhasia.
Dimpués d'estar derrocato Gamsajurdia os abkhasios troboron a ocasión de pasar a la luita armata. Bels abkhasios preboron d'esfender a luenga y cultura abkhasias con a restauración temporal d'a constitución de 1925 o 23 de chulio de 1992, y pactar un nuevo tractau federativo con os cheorchianos. Eduard Shevardnadze ordenó una invasión o 14 d'agosto de 1992. Os cheorchianos plegoron a ocupar Sukhumi, pero en o cabo norueste d'o país se mantenió una resistencia abkhasia. En a guerra contra as autoridaz cheorchianas (1992-1993) as minorías no cheorchianas ni mingrelianas (por eixemplo os armenios d'Abkhasia) luitaban de part d'os insurchents, que teneban l'apoyo tanto d'os rusos como de voluntarios no rusos d'o norte d'o Caucas, (Confederación d'os Pueblos d'as Montanyas d'o Caucas). Ixo explica como os abkhasios ganoron a guerra no estando que una chicota minoría. Ocuporon tota Abkhasia de fueras d'una val y muitos mingrelians fuyoron ta Cheorchia.
En a guerra ruso-cheorchiana d'o 2008 os abkhasios plegoron a ocupar ixa zaguera val, pero l'armisticio establió que tornasen a las mugas de facto d'a guerra de 1992-1993.
Datos: Q171795
Multimedia: Abkhaz people / Q171795Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
