From Wikipedia, the free encyclopedia
Synagoge vom schwäbische Typus wore Synagoge, wo zwische 1780 und 1820 z Schwoba in Bayern enstande sind.[1] Es sind stattliche Synagoge gwea, wo s wagsede Selbstbewusstsin und d gstiegne Akzeptanz vo d Jude z Schwoba widrspiaglet händ.
| Dialäkt: Oberallgairisch |
Jude sind im Middelalder z Dytschland vo d Städte uf s Land und an en Rand vo da Gsellschaft vertriebe wore. Si händ nacher oft bloos vroinzelt und sporadisch gsiedlet. E jidisches Gmoindelebe hods nit gebe. Erscht am End vom 16. Johrhundert find mer wieder Zoiche vo jidischr Reorganisation. Z Schwobe händ si si davo schneller erholt als andrswo. Früah händ Jude do widr Kultusgmoinde uf Ortsebene bildet und aagfanget Synagoge z baue.[2]
D Synagoge sind mid dr Zit allad representativr wore. So isch um anno 1800 e eigeständigr Baustil entschande, wo in dr Architekturgschicht als „schwäbischr Synagogetypus“ bezoichnet werd.[3] Kulturgschichtli kaa mer d Baute im Empire-Stil zuarechne.
Vermuatli hods scho im 14. Johrhudert e kloine jidische Gmoischaft z Wallerstoi gebe. Erscht wia d Jude us d umliegede Städt vertriebe wore sind, isch de jidische Gmoinde gwagse. D alde Synagoge isch am End vom 18. Johrhundert aagrisse wore. D letzte Synagoge z Wallerstoi isch zwische 1805 - 1807 entstande und werd huit zu de Synagoge vom schwäbische Typus grechnet. Ab 1938 isch dia Synagoge vo d Nazis als Lager gnutzt wore. Nach 1945 als Kino und seit 1979 als Sparkasse.
D erschte Synagoge z Ichhahausa isch scho 1687 entstande. Anno 1781 isch dia Synagoge durch en Nuibau im schwäbische Stil ersetzt wore, wohrscheinli vom Kirchebaumoistr Joseph Dossenberger. Ab 1938 isch s als Lager vo dr Wehrmacht zweckentfremdet wore. Vo 1958 bis Sommer 1985 hod d Gmoind s Objekt als Fuirwehrhaus vrwendet. Dank dem Aktionskreis Synagoge Ichenhausen e. V. isch d Synagoge vo 1984 bis 1987 authentisch sanieret wore. Huit isch s a „Haus dr Begegnung“. Im obre Stock gits a ständige Ausstellung über s Landjudedum.[4]
D erschte Synagoge z Hürbe (huit Doil vo Krumbach) isch anno 1675 baut wore.[5] Seitdem hods au a oignständige jidische Kultusgmoind gebe (bis 1942). 1818 hod d jidische Gmoind a Johann Nepomuk Salzgeber midm Neibau vo d Synagoge beauftragt. 1819 isch s baut und 1938 ausgraubt, 1939 niedrbrennt und 1942 abgrisse wore. Dr Bau vom schwäbische Typus von 1819 schaut a bizzle us, wia d Synagoge vo Ichahausa vom Joseph Dossenberger.[6] So wia diese a Saalbau mid Rundbogefeschtr und kloinr Kuppel über m Toraschrein.
D erschte Synagoge z Altestadt (früher: Illeroicha) isch 1719 baut wore. D Synagoge im schwäbische Stil is anno 1802/03 entstande. D Plan isch vom Baumoischtr Johann Nepomuk Salzgeber aus Buach. Vorbild isch d Ichahausa Synagoge gwen. 1938 isch dia Synagoge vo d Nazis verwüstet wore und 1955 hod mer si abgrisse. Huit stoht do a Wohnhus und bloos a Gedenktafel erinnert an d Synagoge.
_Synagoge_.png)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
