Elektrizideet
dür ne Ladig hervorgrüefte physikalische Effekt / From Wikipedia, the free encyclopedia
Elektrizideet (vo griechisch ἤλεκτρον ēlektron „Bärnstäi“) isch dr füsikalischi Oberbegriff für alli Fenomeen, wo iiri Ursach in ere elektrische Laadig häi, sig si in Rue oder bewegt. Do drzue ghööre e Hufe bekannti Fenomeen wie Blitz oder d Chraftwirkig vom Magnetismus. Dr Begriff Elektrizideet isch in dr Naturwüsseschaft nit sträng abgränzt. Bestimmti Äigeschafte zellt ma aber zum Kärnberiich vo dr Elektrizideet:
- Die elektrischi Laadig. Si isch en Äigeschaft vo bestimmte atomare Däili wie de negativ glaadene Elektrone und de positiv glaadene Protone, wo as Laadigsdrääger bezäichnet wärde. D Laadig wird in dr Äihäit Coulomb gmässean. D Bezäichnig positiv bzw. negativ isch historisch und zuefellig. E wääsentligi Äigeschaft isch, ass sich elektrischi Laadige vo dr gliiche Sorte abstosse, wäärend sich ungliichi Laadige aaziehn.
- Dr elektrischi Stroom. Er beschribt e Beweegig vo elektrische Laadigsdrääger, wird in dr Äihäit Ampere gmässe und isch under anderem d Ursach vo magnetische Fälder. Wenn elektrischi Laadige beschlöinigt wärde, wird es elektromagnetischs Fäld erzügt. Die wärde im Beriich vo dr Elektrodynamik beschriibe und chönne sich unabhängig vo elektrische Läiter im Ruum usbräite.
- Fäldgrössene wie s elektrische Fäld, wo d Zustandsgrössi vo elektrische Laadige im Ruum beschribt, ghööre drzue. Die elektrischi Spannig, wo drzue ghöört und au as elektrischs Potenzial bezäichnet wird, verchnüpft d Energii mit dr elektrische Laadig im elektrische Fäld. Si wird üübligerwiis in dr Äihäit Volt gmässe.
Vorgäng, wo s käini oder fst käini zitlige Änderige git, ghööre zur Elektrostatik. Vorgäng, wo die zitligi Änderig e wääsentligi Rolle spiilt, zelt mä zur Elektrodynamik.