Babylon

Babylon (in dr Bible: Babel) isch a Schdadt gsi im alte Mesopotamie grad näbem Fluss Euphrat. Dr Tell, wo siini Ruine bildet hai und wo öbbe 85 km südlig vo Bagdad liit, isch faschd alles was vo einere vo de wichtigschde Schdedt vo dr Antike übrigbliiben isch.

Absoluti Johreszahle us em früeie Alterdum si notorisch ungenau. Johreszahle in däm Artikel si Richtlinie und sötte nid z ärnscht gnoh wärde: Für s dritte und zweite Johrduusig vor dr Ziitwändi gits verschideni Standard-Chronologie, wo aber um Johrzähnt von enander abwiiche.

Die Hängende Gärte vo Babylon si dr griechische Dradition no eis vo de Siibe Wältwunder gsi.

Babylon (oder Babylonie) isch au dr Name für s Land, wo vo dr Schdadt regiert worden isch.

Gschicht

Babylon het zweimol in siiner Gschicht d Hegemonie über Mesopotamie gha, zur Ziit vom Altbabylonische Riich, wo vom 19. bis zum 16. Johrhundert BCE duurt het, und vom Neubabylonische Riich, wo vom Nabopolassar 626 vor dr Ziitwändi gründet und vo de Perser 539 eroberet worden isch.

S Altbabylonische Riich, 19.-16. Johrhundert

Es giit für die Ziit verschidnigi Chronologie. D Date wo do agfüehrt wärde si zimlig schbekulativ.

1. D Amoriterdynaschdii

• Sumuabum 1894–1881 (1830–1817)
• Sumulaīlu 1880–1845 (1816–1781)
• Sabium 1844–1831 (1780–1767)
• Apil-Sin 1830–1813 (1766–1749)
• Sin-muballit 1812–1793 (1748–1729)
• Hammurapi 1792–1750 (1728–1686) Dr Hammurapi isch dr bekanntischt vo de Amoriterkönig. Är het Elam, Subartu und Eschuna eroberet und isch so Herrscher vo Assur worde, und het au Sumer und Akkad iignoh und het so ganz Mesopotamie beherrscht. Er het Bewässerigsalage agleit und groossi Gebäud baut. Er het d Verwaltig vom Land besser organisiert und het em mit em so-genannte Codex Hammurapi ä eiheitligi Rächtsornig gä. D Gsetz si uf Stele und Dondafele gschriibe und öffentlig ufgschdellt gsi, so dass jede sie hätt chönne läse. S berüehmtischt vo de Gsetz isch das gsi, wo feschtgleit het ass d Schdroof em Verbräche söt aagmässe si: Es Aug für es Aug. Ä Zahn für ä Zahn. Zu dere Ziit isch dr Schdadtgott vo Babylon, dr Marduk, dr Hauptgott vom ganze Land worde.
• Samsuiluna 1749–1712 (1686–1648) Er isch dr Sohn vom Hammurapi gsi.
• Abī-Ešuh 1711–1684 (1684–1620)
• Ammīditana 1683–1647 (1620–1583)
• Ammīsaduqa 1646–1626 (1683–1562)
• Samsuditana 1626–1595 (1562–1531) Dr Hethiterkönig Mursili I. het em Altbabylonische Riich es Ändi gmacht.

Zwüscheziit

2. Die erscht Kassitedynaschtii, 1570–1225

• Kaschtiliasch III.
• Agum III.
• Karakindasch
• Kurigalzu I. (1425-1400)
• Kadaschman-Enlil I. (1400-1380)
• Burnaburiasch II. (1380-1352)
• Kara-Hardasch (1352-1344)
• Nazi-Bugaš
• Kurigalzu II. (1343-1318)
• Nazi-Maruttaš (1318-1292)
• Kadašman-Turgu (1292-1274)
• Kadaschman-Enlil II. (1274-1268)
• Schagarakti-Schuriasch (1258-1239)
• Kaschtiliasch IV. (1239-1231)
• Adad-schuma-usur (1223-1193)

3. Die zweit Kassitedynaschtii, 1186–1154

• Meli-Schipak (1193-1178)
• Marduk-apla-iddina I. (1178-1165)
• Zababa-schuma-iddina (1165-1164)
• Enlil-nadin-ahe (1164-1160)

S Mittelbabylonische Riich, 1158–1026

4. Die zweit Dynaschtii vo Isin

• Marduk-kābit-ahhēšu (1158–1140)
• Itti-Marduk-bālatu (1140–1132) Er isch dr Sohn vom Marduk-kābit-ahhēšu
• Ninurta-nādin-šumi (1132–1126)
• Nabû-kudurrī-usur I. (Nebukadnezar I.) (1126–1104) Eigentlig Nebukadrezar. Er isch dr Sohn vom Ninurta-nādin-šumi
• Enlil-nādin-apli (1104–1100) Dr Sohn vom Nebukadrezar I.
• Marduk-nādin-ahhē (1099–1082) Dr Brueder vom Enlil-nādin-apli
• Marduk-šāpik-zēri (1082–1069)
• Adad-apla-iddina (1069–1047)
• Marduk-ahhē-erība (1047/1046)
• Marduk-zēra-... (1046–1034)
• Nabû-šumu-lībur (1034–1026)

5. Die zweit Dynaschtii vom Meerland, 1026–1005

• Simbar-šīpak (Simbar-šīhu) (1026–1008)
• Ea-mukīn-zēri (1008), Än Usurpator
• Kaššu-nādin-ahi (1008–1005)

6. D Dynaschti vo "Bazi", 1005–985

• Eulmaš-šākin-šumi (1005–988)
• Ninurta-kudurrī-usur II. (988–985)
• Širikti-Šuqamuna (985)

7. Die Elamischi Dynaschtii, 985–979

• Mār-Bīti-Apla-Usur (985–979)

8.-9. Dynaschtie, 979–729

• Nabû-mukīn-apli (979–943)
• Ninurta-kudurrī-usur II. (943). Dr Sohn vom Nabû-mukīn-apli
• Mar-bīti-ahhē-iddina (ca. 943–ca. 900 (?))
• Šamaš-mudammiq (ca. 900)
• Nabû-šuma-ukīn I. (ca. 899–ca. 888)
• Nabû-apla-idina I. (ca. 877–ca. 855/851) Dr Sohn vom Nabû-šuma-ukīn I.
• Marduk-zākir-šumi (ca. 855/52–ca. 819 (?)) Dr Sohn vom Nabû-apla-idina I.
• Marduk-balāssu-iqbi (ca. 819–ca. 813)
• Baba-aha-iddina (vo öbbe 813 a)

In dr Ziit noch em Baba-aha-iddina het s äntwäder keini König gha, oder mä kennt ihri Näme nid.

• Ninurta-apla-...
• Mardok-bēl-zēri
• Mardok-apla-usur
• Erība-Marduk (ca. 770) Ä Chaldäer us em "Meerland"
• Nabû-šuma-išin (öbbe 760–748)
• Nabû-nāsir (748–734)
• Nabû-nādin-zēri (734–732) Dr Sohn vom Nabû-nāsir
• Nabû-šuma-ukīn II. (732) Än Usurpator
• Nabû-mukīn-zēri (732–729)

10. Die Assyrischi Dynaschtii, 729–626

• Pūlu (= Tiglat-pileser III. von Assyrien) (729–727)
• Ululaja (= Salmanassar V. von Assyrien) (727–722)
• Marduk-apla-iddina II. (Merodoch-baladan) (722–710) Är isch än unabhängige babylonische König gsi
• Šarru-ukēn II. (= Sargon II. von Assyrien) (709–705)
• Sîn-ahhē-erība (= Sanherib von Assyrien) (705–703)
• Marduk-zakir-šumi II. (703) Är isch än unabhängige babylonische König gsi
• Marduk-apla-iddina II. (703) Är isch än unabhängige babylonische König gsi
• Bēl-ibni (703–700) Är isch än assyrische Vizekönig gsi
• Aššur-nadin-šumi (699–694) Dr Sohn vom Bēl-ibni. Är isch än assyrische Vizekönig gsi
• Nergal-ušērib (694–693) Är isch än elamische Vizekönig
• Mušēzib-Marduk (693–689) Är isch än unabhängige babylonische König gsi
• Sîn-ahhē-erība (= Sanherib von Assyrien) (689–681). Si zweiti Regierigsziit z Babylon. im Johr 689 het er Babylon eroberet und zerschdört.
• Aššur-aha-iddina (= Asarhaddon von Assyrien) (681–669) Er wird nume as "Statthalter vo Babylon" bezeichnet. Är het Babylon widr ufbaut.
• Šamaš-šuma-ukīn (669–648) Rebellion gege die assyrischi Oberherrschaft. D Schdat Babylon het sich noch erä Belagerig vo zwei Johr müesse ergä
• Kandalanu (647–627)
• Sîn-šumu-līšir (627/626) Är isch än Usurpator z Assyrie gsi.
• Sîn-šarra-iškum (627 oder 626) König vo Assyrie.

S Neubabylonische Riich, 626-539

S Neubabylonische Riich (in grüen) um 600 vor dr Ziitwändi. S Riich vo de Meder in gäl, und vo de Lydier in blau

Das si d Chaldäerkönig wo eim us dr Bible bekannt si.

D Chaldäerdynaschdii

• Nabû-apla-usur (Nabopolassar) (625–605) Zsämme mit de Meder het er die assyrischi Hauptschdadt Niniveh belageret und 612 iignoh. Bis 610 het er die letschte assyrische Schdedt wo vo de Ägypter underschdützt worde si eroberet.
• Nabû-kudurrī-usur (Nebukadnezar II.) (605–562) Eigentlig söt me dr Name Nebukadrezar läse. Er isch ä Sohn vom Nabopolassar, und under ihm isch Babylon uf dr Höchi vo siiner Macht gsi. Er het d Bewässerigsalage verbesseret, het es groosses Baubrogramm duregfüehrt und dr Handel gförderet. Er het dr Necho, dr ägyptisch Pharao, in zwei Schlachte gschlage und die ganz öschdlig Middelmeerküschteregion eroberet. Wo sich d Jude erhobe hai gege ihn, het er Jerusalem zerschdört und d Bevölkerig nach Babylon verschleppt.
• Amēl-Marduk (Amelmerodach) (562–559) Ä Sohn vom Nebukadnezar II.
• Nergal-šarra-usur (559–556) Dr Schwiegersohn vom Nabû-kudurrī-usur
• Lābāši-Marduk (556) Dr Sohn vom Nergal-šarra-usur
• Nabǔ-nā'-id (Nabonid) (555–539) Dr letscht babylonisch König. Dr Perserkönig Kyros dr Grooss het im Johr 539 Babylon eroberet.
• Bel-šarra-usur (549–540) Er isch dr Sohn vom Nabonid gsi und si Schdellverträter, aber er isch nid offiziell König gsi. Är isch dr Belsazer vo dr Bible (Daniel 5), won en as dr letscht Chaldäerkönig beschriibt.