Henry Sampson

Henry Sampson (Londen, 12 Mei 1872 – Kaapstad, 6 Augustus 1938) was 'n leier in die Suid-Afrikaanse Arbeidersparty en kabinetsminister.

Henry Sampson
Minister van Pos- en Telegraafwese en Openbare werke
Ampstermyn 1928 – 1933
Eerste minister	Barry Hertzog
Voorafgegaan deur	Walter Madeley
Opgevolg deur	Charles Francis Clarkson
Persoonlike besonderhede
Gebore	12 Mei 1872 Londen, Engeland
Sterf	6 Augustus 1938 (op 66) Kaapstad, Unie van Suid-Afrika
Politieke party	Arbeidersparty

Hy kom in 1892 na Suid-Afrika as drukker en word aktief in die Suid-Afrkaanse Tipografiese Vakbond, waarvan hy die hoofbestuurder was van 1903 tot 1929. Hy verhuis van Kaapstad na Oos-Londen en van daar in 1902 na Johannesburg, waar hy sekretaris word van die Witwatersrand Trades and Labour Council in 1903. Hy was een van die stigters van die Onafhanklike Arbeidersparty. Hy word in 1907 verkies tot lid van die Transvaalse Wetgewende Raad en tree toe tot die Unie-Volksraad in 1910 toe hy in die algemene verkiesing op 15 September 1910 in die kiesafdeling Commissionerstraat met net 40 stemme wen teen R. Curry van die Unionisteparty. Hy word die eerste voorsitter van die Arbeidersparty. Hy voer wetgewing aan vir mynwerkers se vergoeding vir myntering.

Onder die Pakt-regering (1924 tot 1933) tussen genl. J.B.M. Hertzog se Nasionale Party en die Arbeidersparty onder leiding van kol. F.H.P. Creswell, volg hy Walter Madeley op as minister van pos en telegraafwese en van openbare werke van 1928 tot 1933, toe die N.P. ten koste van die Arbeiders 'n koalisie vorm met die Suid-Afrikaanse Party van genl. Jan Smuts. Hy was verantwoordelik vir baie wetgewing oor arbeidsake. Hy het ook as onderhandelaar opgetree in internasionale arbeidsbetrekkinge en Suid-Afrika verteenwoordig op die Internasionale Arbeidsorganisasie in Genève in 1925 en weer in 1927.

Sampson tree uit die politiek toe hy in die 1933-verkiesing verslaan word.

Verkiesings

Sampson wen in die 1910-verkiesing in die kiesafdeling Commissionerstraat naelskraaps teen R. Curry van die Unionisteparty met net 40 stemme en word lid van die eerste Unie-Volksraad. In die 1915-verkiesing staan hy as Arbeiderskandidaat in die kiesafdeling Siemert en wen gemaklik met 316 stemme teen die Unionisteparty se A.E. Cowley, wat 593 stemme op hom verenig het. In die 1920-verkiesing staan hy in Jeppes (Siemert was net 'n tydelike naam vir dieselfde kiesafdeling) en klop drie ander kandidate oortuigend toe hy 1 257 stemme kry, 'n meerderheid van 1 101 op die naaswenner, C. Grobbelaar van die Nasionale Party. In die 1921-verkiesing word hy weer in Jeppes verkies, maar dié keer onbestrede.

In 1924 kom hy teen die Suid-Afrikaanse Party (nadat die party en die Unionisteparty saamgesmelt het) se D. Anderson te staan en kry 1 301 stemme vir 'n meerderheid van 611. Hy wen net-net in Jeppes in die 1929-verkiesing toe hy 1 230 stemme kry vergeleke met die Suid-Afrikaanse Party-kandidaat, H. Carter, se 1 064 stemme. In die 1933-verkiesing klop Hjalmar Reitz, lid van Tielman Roos se party (die Roosiete of Sentrale Party), hom oortuigend met 2 552 stemme vergeleke met Sampson se 1 330 vir 'n meerderheid van 1 222, min of meer soveel stemme soos Sampson in die vorige drie bestrede verkiesings (1920: 1 257, 1921: onbestrede, 1924: 1 301, 1929: 1 230) kon kry. Die toename in die getal kiesers was te danke daaraan dat vroue in 1930 die stemreg in die Unie gekry het, grotendeels deur die onvermoeide ywer van Bertha Solomon, Volksraadslid vir Jeppes van 1938 tot 1958.

Bronne

• Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910–1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.