Limf is die vloeistof wat in die limfatiese stelsel sirkuleer. Limf word gevorm wanneer die interstisiële vloeistof (die vloeistof wat in die tussenruimtes van alle liggaamsweefsel voorkom)[1] deur kapillêre limfvate versamel. Dit word dan deur middel van groter limfvate na die limfknope vervoer, waar dit deur limfosiete gereinig word, en vloei uiteindelik in die regte of linker subklaviese aar, waar dit met die bloedstroom meng.
Aangesien die limf afkomstig is van die interstisiële vloeistof, verander sy samestelling voortdurend soos wat die bloed en die omliggende selle stowwe uitruil met die interstisiële vloeistof. Sy samestelling is soortgelyk aan dié van bloedplasma, die vloeistofkomponent van bloed. Die limfstelsel sorg daarvoor dat proteïene en oortollige interstisiële vloeistof na die bloedstroom terugkeer. Bakterieë word deur die limfvloei meegesleur en teruggebring na die limfknope, waar hulle vernietig word. Metastatiese kankerselle kan ook deur die limfstelsel vervoer word. Limf vervoer verteerde vette in chylomikrone vanaf die spysverteringstelsel, beginnende in die lakteale vate, na die bloedstroom.
Die woord limf is afgelei van die naam van die antieke Romeinse godheid van vars water, Lympha.
Samestelling
Limf het 'n samestelling wat vergelykbaar is met dié van die bloedplasma, maar dit mag effens verskil. Limf bevat witbloedselle, en die limf wat 'n limfknoop verlaat is veral ryker in limfosiete. Die limf wat in die spysverteringstelsel gevorm word word chyl genoem, en is ryk aan trigliseriede (vette), en kom melkerig wit voor as gevolg van hierdie fynverdeelde vetdruppels.
Vorming
Bloed verskaf voedingstowwe en belangrike metaboliete aan die selle van 'n weefsel en versamel die afvalprodukte wat hulle produseer, wat die uitruiling van hierdie bestanddele tussen die bloed en weefselselle vereis. Hierdie wisselwerking is nie direk nie, maar vind deur 'n tussenganger, die interstisiële vloeistof, plaas, wat die ruimtes tussen die selle vul. Soos die bloed en die omliggende selle voortdurend stowwe met die interstisiële vloeistof uitruil, verander sy samestelling voortdurend. Water en opgeloste stowwe kan deur diffusie tussen die interstisiële vloeistof en die bloedstroom beweeg, oor gapings in die kapillêre wande - intersellulêre klowe; die bloed en interstisiële vloeistof is dus in dinamiese ewewig met mekaar.[2]
Interstisiële vloeistof vorm op die arteriële kant van die kapillêre vate (die hartkant) as gevolg van die hoër druk bloed in vergelyking met die veneuse kant. Die meeste daarvan vloei weer terug na die veneuse kant en vloei terug na die venules, maar die res (tot 10%) beland in die kapillêre limfvate as limf.[3] Die limf is dus 'n waterige helder vloeistof met dieselfde samestelling as die interstisiële vloeistof wanneer dit oorspronklik gevorm word. Soos dit deur die limfkliere vloei, kom dit in kontak met bloed, en versamel meer selle, veral limfosiete, en proteïene.[4]
Limfatiese sirkulasie
Buisvate vervoer limf terug na die bloed, en sodoende word die volume wat tydens die vorming van die interstisiële vloeistof verloor is, weer terug in sirkulasie gebring.[5]
In teenstelling met die kardiovaskulêre stelsel, is die limfatiese stelsel nie 'n geslote kringloop nie, en die menslike liggaam het geen sentrale pomp, of limfharte nie, alhewel hulle by sommige diere voorkom. Die vloei van limf is dus stadig en sporadies. Hierdie vloei word deur middel van peristalse aangedryf: alternerende sametrekking en ontspanning van gladde spierweefsel, en ook deur eenrigtingkleppe, wat die natuurlike vloei weens kompressie tydens die sametrekking van aangrensende skeletspiere en arteriële pulsering in 'n konstante rigting dwing.[6]
Limf wat invloei in die limfvate vanuit die interstisiële spasies vloei, word normaalweg deur die kleppe verhinder om agteruit te voei, maar indien oormatige hidrostatiese druk binne die limfvate, bestaan as gevolg van een of ander steuring, kan vloeistof teruglek in die interstisiële spasies in, en bydra tot die vorming van edeem.
Die limfvloei in die torakale buis van die deursnee- rustende persoon bedra naastenby 100 ml per uur. Ongeveer nog 25m l per uur kom van ander limfvate, sodat totale limfvloei in die liggaam 4 tot 5 L per dag is. Dit tydens fisiese aktiwiteit 'n paar keer soveel wees.[7]
Die limfstelsel
Die limfvate het dus hul oorsprong in die klein haarlimfvaatjies wat tussen die selle van die weefsel ontstaan en wat die weefselruimtes dreineer. Die haarlimfvate is uiters dun en deursigtig. Soos 'n netwerk van klein riviertjies in groter riviere vloei, vloei die limf deur die klein vaatjies na groter vate wat deur die hele liggaam versprei is.
Al die limfvate van die regterkant van die bors, regterarm en die regterkant van die nek en die kop stort hul inhoud in die regter-limfbuis, wat op sy beurt na die regteronder-sleutelbeenaar loop. Die limfvate van die onderste ledemate, die ingewande, die linkerkant van die bors, nek en kop en die linkerarm mond uit in 'n ander groot limfvat, die borsbuis. Ook die limfvaatjies wat in die dermvlokkies van die spysverteringskanaal ontstaan, sluit by die borsbuis aan.
Laasgenoemde vaatjies vervoer die verteerde vette wat deur die dermvlokkies geabsorbeer word. Omdat die vloeistof wat daarlangs vervoer word, nou ʼn ander samestelling as gewone limf het, word dit chyl genoem en die vaatjies staan bekend as chylvaatjies.
Limfkliere
Limf absorbeer allerhande soorte stowwe, onder meer gifstowwe en bakterieë in die selle. Die gevolg is dat die limf gesuiwer moet word voordat dit in die bloedstroom kom. Soos dit deur die limfvate beweeg, word die limf deur spesiale kliere, die limfkliere of limfnodes, gefiltreer. In die menslike liggaam is daar tussen 600 en 700 limfkliere, wat in grootte wissel tussen so groot as 'n ertjie en so groot as 'n albaster.
Die kliere het 'n tweeledige funksie: hulle dien as filters wat kieme en ander vreemde voorwerpe uit die limf verwyder voordat dit weer in die bloedstroom gestort word, en hulle produseer limfosiete, 'n spesiale soort witbloedsel wat veral belangrik is in die uitwissing van chroniese infeksies.
Limfnodes
Die limfnodes is amandelvormig. Die limf vloei deur talle vate die node binne, dring stadig daardeur en verlaat dit dan deur 'n enkele vat by die punt waar die aar en die slagaar wat die node bedien, lg. binnegaan. In die node, naby die oppervlak gerangskik, is talle ronde selkolonies. Hulle word rypingsfollikels genoem en is die plek waar limfosiete vervaardig word. Soortgelyke strukture word normaalweg ook in ander dele van die liggaam gevind, veral in die milt. Limfnodes kan alleen voorkom, maar normaalweg is hulle in groepies gerangskik.
Bron
- KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 332
Verwysings
Eksterne skakels
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
