János Starker[1] (Hongaarse uitspraak: ˈʃtɒrkɛr; 5 Julie 1924 – 28 April 2013) was 'n Hongaars-Amerikaanse tjellis. Hy het vanaf 1958 tot sy dood onderrig gegee aan Indiana-universiteit se Jacobs-musiekskool waar hy die pos van buitengewone professor beklee het.
Biografie
Wonderkind
Starker is in Boedapest gebore as die seun van 'n vader van Poolse afkoms en 'n moeder wat vanaf die Russiese Ryk geïmmigreer het. Beide sy ouers was Joods. Sy twee ouer broers was beide violiste, en die jong János (vernoem na die hospitaal Szent János kórház [letterlik: Sint Jan Hospitaal] waarin hy gebore is) het reeds voor sy sesde verjaardag 'n tjello ontvang. Hy was 'n wonderkind en het sy eerste uitvoerings op ses - en sewejarige leeftyd gemaak. Hy het by die Franz Liszt-musiekakademie in Boedapest ingeskryf om onder Adolf Schiffer te studeer en sy buiging aldaar op 11-jarige ouderdom gemaak. Starker het op 8-jarige ouderdom reeds ander kinders begin onderrig en teen die tyd dat hy twaalf jaar oud was het hy vyf leerlinge gehad. Starker het Leo Weiner, te wete 'n komponis wat kamermusiek onderrig het, onder sy sterkste invloede gereken. Zoltán Kodály, Béla Bartók en Ernő Dohnányi was ook lede van die Liszt Musiekakademie gewees. In sy outobiografie het Starker geskryf dat hy teen die ouderdom van dertien jaar Dohnányi se Konzertstuck vir Tjello vir die komponis (wie toe die direkteur van die Akademie was) gespeel het wat hom begelei het voor die klavier.[2]
Starker het sy professionele buiging op 14-jarige ouderdom met slegs drie ure kennisgewing met die speel van Dvořák se Tjelloconcerto gemaak toe die oorspronklik geskeduleerde solis nie kon speel nie.[3] Hy het in 1939 die Liszt Akademie verlaat en die grootste deel van die oorlog in Boedapest spandeer. Starker het as gevolg van sy jeugdige ouderdom die tragiese lot van een van sy ouer broers ontsnap, wat in 'n arbeidskamp geplaas is en uiteindelik deur die Nazi's gedood is. Starker het nietemin drie maande in 'n Duitse gevangenekamp spandeer.[4]
Professionele loopbaan
Na die oorlog het Starker prinsipiële tjellis van die Boedapest Opera en die Boedapest Filharmoniese Orkes geword.[5] Starker het Hongarye in 1946 verlaat.[6]
Hy het 'n suksesvolle konsert in Wene gegee, en daar oorgebly om vir die Genève Tjellokompetisie voor te berei. Hy het tydens die kompetisie, wat in Oktober 1946 gehou was, 'n bronsmedalje ontvang.[7]
Nadat hy in Genève gekompeteer het, het Starker 'n jaar in Parys spandeer ten einde aan sy tegniek te werk. "Ek het soos 'n blinde man gespeel," het hy gesê. "Wat gebeur met die voël wat vlieg, en nie verstaan hoe dit vlieg nie? Dit is wat met wonderkinders gebeur."[7] By die beëindiging van sy jaar in Parys het hy sy eerste opname van Kodaly se Sonate vir Solo Tjello in B mineur gemaak.[5] Die opname het aan hom die gesogte Grand Prix du Disque besorg.[8] Hy sou voortgaan om drie verdere opnames van die werk te maak.[5]
Starker het in 1948 na die Verenigde State geëmigreer om prinsipiële tjellis van die Dallas Simfonieorkes onder Antal Doráti te word.[9] In 1949 het hy na New York Stad getrek om prinsipiële tjellis van die Metropolitan Opera onder Fritz Reiner te word.[9] Dit was in New York dat Starker die eerste van sy opnames van Bach se Tjellosuites gemaak het.
Starker het in 1953 prinsipiële tjellis van die Chicago Simfonieorkes geword toe Fritz Reiner as die musiekdirekteur van die orkes aangestel is.[8] In 1958 het Starker na Bloomington, Indiana verhuis waar hy vir die res van sy lewe sou woon.[9] Hy het by die Indiana-universiteit se Jacobs Musiekskool 'n professor geword en sy sololoopbaan voortgesit.
Repertorium
Starker het meer as 150 opnames gemaak.[10] Hy het Bach se solo tjellosuites meer as vyf keer opgeneem, waarvan die mees onlangse opname vir RCA Victor Red Seal in 1997 was; waarvoor hy 'n Grammy toekenning gewen het.[11] Hy is ook genomineer vir 'n Grammy toekenning vir sy 1989 opname van David Popper se werke. David Baker, Antal Doráti, Bernhard Heiden, Jean Martinon, Miklós Rózsa en Robert Starer het vir hom concertos geskryf. Hy het twee keer die Konzertstück vir Tjello deur Ernő Dohnányi opgeneem, te wete die werk wat hy op 13-jarige ouderdom saam met die komponis gespeel het: aanvanklik in 1956/57 saam met die Philharmonia Orchestra onder leiding van Walter Susskind, met die komponis teenwoordig vir alle sessies (die komponis was kwaad dat die produsent, Walter Legge, daarop aangedring het dat "die orkestrale tutti aan die begin van beweging drie" gesny word[12] ); en die tweede keer (sonder snye) in 1990 saam met die Seattle Simfonieorkes onder leiding van Gerard Schwarz.
Tjello's
Starker het vanaf 1950 tot 1965 opnames gemaak op die Lord Aylesford Stradivarius. Dit is die grootste instrument wat deur Antonio Stradivari gemaak is. In 1965 het Starker 'n Matteo Goffriller tjello aangekoop; daar word geglo dat dit in omstreeks 1705 in Venesië gemaak is. Dit was voorheen bekend as die "Ivor James Goffriller" tjello, maar Starker het dit vir die instrument se sertifikasie hernoem na "Die Ster".
Persoonlike gewoontes
Starker was 'n lewenslange kettingroker met 'n sestig-sigarette-per-dag gewoonte.[1] Hy het ook groot hoeveelhede Skotse whiskey verorber.[1] Hy het eenkeer geweier om in 'n konsert in Columbia, SC te speel omrede hy nie toegelaat is om sy gebruiklike "voor-konsert sigaret" agter die verhoog te rook nie.[1]
Bibliografie
- János Starker: The World of Music According to Starker. Bloomington: Indiana University Press. 2004. ISBN 978-0-253-34452-6.
Verwysings
Verdere leeswerk
Eksterne skakels
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
