Die genitief of genitiewe naamval (Latyn genus wat "afkoms" beteken) of vierde naamval is die naamval wat gebruik word om besiting aan te dui, dit is een van die agt oorspronklike naamvalle van die Proto-Indo-Europese taal. Naamvalle het oorspronklik die verhouding van die selfstandige naamwoord met die werkwoord aangedui.
In Afrikaans het die genitiewe naamval feitlik heeltemal sy funksie verloor om as selfstandige naamwoordvorm gebruik te word teenoor werkwoorde wat besitting aandui, behalwe in die geval van die werkwoord "om te wees", as dit gebruik word om besitsverband te impliseer, byvoorbeeld: "Die plan is myne. Ek aanvaar die blaam", en "om te hê", soos byvoorbeeld met die omkering van nominatief en genitief in die vorige sin: "Ek het die plan (gehad). Ek aanvaar die blaam." Die genitiewe naamval word hedendaags meestal gebruik om die besittersverhouding tussen twee naamwoorde aan te toon.
Voorts bestaan die naamval in Afrikaans meestal nie meer as 'n woord wat verskillend is van die nominatiewe vorm van die meeste selfstandige naamwoorde nie, en word die besittersverband meestal aangedui deur die voorsetsel "van", soos byvoorbeeld: "die klere van die kind", waar die kind die genitiewe naamval is, maar presies dieselfde lyk as die nominatiewe vorm, óf die inkrimping "s'n", soos byvoorbeeld: "die klere is die kind s'n", óf die woord "se" tussen die twee selfstandige naamwoorde, byvoorbeeld: "die kind se klere". In laasgenoemde twee gevalle is die genitiewe naamvalswoord die woord wat "se" of "s'n" voorafgaan, in teenstelling met die eerste geval, waar die genitiewe naamval ná "van" voorkom. Dikwels word die genitiewe vorm, alhoewel steeds in dieselfde vorm as die nominatief, geïmpliseer deur die woord in die genitiewe naamval vooraan die naamwoord aan te smelt, byvoorbeeld: "ouerhuis", met "ouer" in die genitiewe naamval ("die huis van die ouer"). In meer figuratiewe gevalle kom daar nog wel 'n "-s" aan die einde van die genitiewe naamval voor in hierdie tipe versmeltings, soos byvoorbeeld: "hartsverlange" ("die hart se verlange").
Die uitsondering tot bogenoemde is in die geval van al die besitlike voorname: waar "ek" die nominatiewe vorm van die enkelvoudige eerstepersoonsvoornaamwoord is, is "my boek", en "die boek is myne" genitiewe, of besitlike voornaamwoordvorme van die woord "ek". Dieselfde is die geval met ander enkelvoudige voornaamwoorde, behalwe "u" en "dit": jy-jou-joune, hy-sy-syne, sy-haar-hare. "U" se vervoeging is u - u - u s'n. In 'n argaïese en formele oorblyfsel vind die leser nog "u s'n" as "uwe", byvoorbeeld in die groetfrase aan die einde van 'n formele brief: "Dankbaar die uwe". "Dit" kom meestal glad nie as 'n besitlike (genitiewe) voornaamwoord voor nie, en word meestal uitgebrei met die korrekte selfstandige naamwoord gevolg deur "se", om die nominatiewe "dit" te verduidelik, byvoorbeeld: "Dit tjank toe die hele nag lank. Hou 'n hond (dit) se getjank jou ook so wakker?"
Die oorblywende drie meervoudige besitlike voornaamwoorde vervoeg amper soos die ander selfstandige naamwoorde: ons - ons - ons s'n; julle - jul (of julle) - julle s'n; en hulle - hul (of hulle) - hulle s'n.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir genitief.
| Naamvalle | ||
|---|---|---|
| Basies | Absolutief · Akkusatief · Direk · Ergatief · Intransitief · Nominatief · Obliek | |
| Adpositioneel | Ablatief | Antessief | Datief | Distributief (–temporaal) | Essief (–formeel · –modaal) · Genitief · Instruktief · Instrumentalis (–komitatief) · Ornatief · Besitte · Possessief · Postpositionaal · Prepositionaal| Prolatief · Prosekutief · Proximatief · Sosiatief · Temporaal · Vialis | |
| Lokatief | Ablatief · Adessief · Allatief · Apudessief · Assosiatief · Komitatief · Delatief · Elatief · Exessief · Illatief · Inelatief · Inessief · Intratief · Latief · Lokatief · Perlatief · Subessief · Sublatief · Superessief · Superlatief · Terminatief · Translatief | |
| Comparatief | Comparatief · Equatief | |
| Evaluatief | Aversief · Benefaktief · Evitatief | |
| Ander | Abessief · Addirektief · Adelatief · Adverbiaal · Caritief · Kousaal (–finaal) · Finaal · Modaal · Multiplikatief · Partitief · Pegatief · Privatief · Postelatief · Postdirektief · Postessief · Separatief · Subdirektief · Suppressief · Vokatief | |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
