Tarèh Acèh
From Wikipedia, the free encyclopedia
Acèh (bahsa Beulanda: Atchin atawa Achèh, bahsa Inggréh: Achin, bahsa Peurancih: Achen atawa Achèh, bahsa Arab: Asyi, bahsa Portugéh: Achen atawa Achem, Bahsa Hanzi: A-tsi atawa Ache)[1][2] nyang jinoe leubèh geuthè nan seubagoe nan saboh provinsi di Indonesia. Nibak keunira, nyang geukheun Acèh nyan rôh mandum uereueng duek disinan nyang jeut keu saboh bangsa nibak uram pulo Sumatera ngon geumarit lam bahsa Aceh, saboh bahsa substrat (lapéih meuyub) lam peureudèe bahsa Mon-Khmer[3]. Lam wilayah nyang geukheun Acèh nyan jeut keu neuduek cit sub-bangsa nyang meubahsa ngon bahsa Aneuk Jamèe, meuhat nibak blah rot teungoh, teunggara ngon timu geumeututô ngon bahsa Gayo keu blah rot teunggara nyang ramèe maeunarit lam bahsa Alaih, leubèh jeuôh lom keudéh u timu jeuôh geumeunarit lam bahsa Teumiëng, meunan cit lam sukèe bangsa Kluet nyang geuduek blah rot tunong geumeunarit lam bahsa Kluet.
Asai tarèh Acèh geuangkée nibak seunurat pusaka lagèe Hikayat Acèh, Hikayat raja-raja Pasè atawa dum hikayat laén nyang geusurat lam haraih Jawoë. Na peuneugah nyang nacit ureueng geupatéh peuneugah nyan, ureueng Acèh geukheun teuka nibak "sukèe Mante"[4], saboh sukèe di pulo Ruja nyang na meukaét ngon sukèe "Mantra" di Malaka meukaét cit ngon ureueng nyang meunarit lam bahsa Mon-Khmer[5]. Saboh peuneugah teuk asai ureueng Acèh nyan geupeugah teuka nibak ureueng Acèh Rayek, ureueng Acèh lam peuneugah nyan geukheun nyankeuh ureueng nyang phôn that geupuga nanggroe di gampông Seumileuek atawa geukheun cit Rumoh Dua Blaih, nyang na di ateueh Seulimeum antara gampông Jantho ngon Tangsé. Seumileuek nyan meumakna tanoh data nyang luah, disinan meuteumpat ureueng Mante lheuh nyan meusipreuek teuma ureueng Mante dari sinan u dairah Acèh lhèe sagoe lheuh nibak nyan meubarô keuh geu meuwèh atawa geuminah dum u dairah nyang laén[6].