Vụ án Marbury kiện Madison
Vụ án quan trọng ở Hoa Kỳ, xác định quyền giám sát hiến pháp của toà án / From Wikipedia, the free encyclopedia
Vụ án Marbury kiện Madison là một vụ án bước ngoặt vào năm 1803, trong đó Tòa án tối cao Hoa Kỳ quyết định tuyên bố quyền giám sát hiến pháp của ngành tư pháp, tức là các tòa án có thẩm quyền hủy bỏ luật vi phạm Hiến pháp Hoa Kỳ. Quyết định của Tòa án tối cao xác định Hiến pháp Hoa Kỳ không chỉ là một tuyên bố các nguyên tắc, lý tưởng chính trị mà còn là một văn bản pháp luật có hiệu lực bắt buộc và phân lập ba quyền hành chính, lập pháp, tư pháp của chính quyền liên bang Hoa Kỳ. Án lệ Marbury được công nhận là án lệ quan trọng nhất trong lịch sử lập hiến của Hoa Kỳ.[1][2]
Vụ án bắt nguồn từ xung đột giữa Tổng thống John Adams sắp mãn nhiệm và tân tổng thống Thomas Jefferson vào đầu năm 1801.[3] Sau khi thất tái cử tổng thống, Adams bổ nhiệm nhiều đảng viên Đảng Liên bang làm thẩm phán tòa phúc thẩm và thẩm phán hòa giải vào tháng 3 để phá đám Jefferson và Đảng Dân chủ Cộng hòa.[4] Tuy Thượng viện đã phê chuẩn các đề nghị bổ nhiệm của Adams nhưng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao John Marshall không kịp chuyển quyết định bổ nhiệm trước khi Jefferson nhậm chức. Jefferson cho rằng những quyết định bổ nhiệm chưa được chuyển đều không có hiệu lực và chỉ đạo tân Bộ trưởng Bộ Ngoại giao James Madison không chuyển đến đương sự.[5] William Marbury, một doanh nhân người Maryland ủng hộ Adams và Đảng Liên bang là một trong những người được Adams bổ nhiệm. Cuối năm 1801, Marbury làm đơn khởi kiện Madison tại Tòa án tối cao, yêu cầu Tòa án tối cao buộc Madison chuyển quyết định bổ nhiệm đến ông.[6]
Tòa án tối cao nhận định, việc Madison từ chối chuyển quyết định bổ nhiệm đến Marbury là trái pháp luật và tòa án thường có thẩm quyền buộc bị đơn chuyển quyết định bổ nhiệm trong các trường hợp này.[7] Tuy nhiên, Tòa án tối cao không buộc Madison chấp hành quyết định bổ nhiệm mà tuyên bố không có thẩm quyền xét xử vụ án, không có quyền buộc Madison chuyển quyết định bổ nhiệm vì luật giao thẩm quyền cho Tòa án tối cao vi phạm Hiến pháp Hoa Kỳ.[8] Cụ thể thì Tòa án tuyên bố hủy bỏ điều 13 Luật Tổ chức tư pháp năm 1789 vì vượt quy định về thẩm quyền của Tòa án tối cao trong Hiến pháp Hoa Kỳ.[9] Chánh án John Marshall là người soạn thảo quyết định.