Yuan Hanedanı

Yuan Hanedanı ya da Kubilay Hanlığı (Çince: 元朝; Pinyin: Yuáncháo; Moğolca: Dai Ön Yeke Mongghul Ulus), 1280-1368 yılları arasında Çin'i egemenliği altına alan Moğollar tarafından kurulmuş hanedan.

Yuan Hanedanı 大元 Dà Yuán ᠳᠠᠢ ᠦᠨ ᠤᠯᠤᠰ Dai Ön ulus
1271-1368
1294 civarında Yuan Hanedanı'nın yönettiği bölgeler
Tür	Moğol İmparatorluğu'nun Kağan yönetimindeki bölümü İmparatorluk Çin'inin Fetih Hanedanı
Başkent	Hanbalık (Pekin) Shangdu (yaz başkenti)
Yaygın dil(ler)	Çince, Eski Uygur Türkçesi
Resmî din	Tibet Budizmi
Hükûmet	Monarşi
Han
• 1260-1294 Kubilay Han • 1332-1368 Togon Temür
Şansölye
• 1264-1282 Ahmad Fanakati • 1340-1355 Toktoa
Tarihçe
• Kuruluşu 5 Kasım 1271 • Yamen Muharebesi 19 Mart 1279 • Kızıl Türban İsyanı 1351-1368 • Dağılışı 14 Eylül 1368
Yüzölçümü
1310	11.000.000 km2
Öncüller Ardıllar Moğol İmparatorluğu Song Hanedanı Kuzey Yuan Hanedanı Ming Hanedanı

Kubilay Han

Kurucusu Cengiz Han'ın torunu, Tuluy (Moğolca: Толуй)'un oğlu Kubilay Han'dır. Togon Temür döneminde 1368'de başkenti Dadu (Çince: 大都 pinyin: Dàdū, Farsça: خان باليق Khān Bālīq, Türkçe: Hanbalık)'yu terk ederek kuzeye kaçmak zorunda kalmış ve hanedan Kuzey Yuan (北元) olarak adlandırılmıştı.

Aslında Doğu Avrupa ve Rusya'dan Orta Doğu'ya, Çin ve Kore'ye kadar uzanan Moğol İmparatorluğu'nun bir parçasıdır. Ancak buradaki Moğollar, İmparatorluğun içinde yalnız Çin ile ilgilenmiş, Moğol Kağanı unvanının yerine Çin İmparatoru unvanını kullanmayı yeğlemişlerdir.

Moğol yönetiminin Han Çinlilerine yaptığı dayanılmaz sömürü ve baskı, Han Çinlileri'nin ayaklanmasına neden oldu. 1333 yılına gelindiğinde dinî ve diğer gizli örgütler tarafından başlatılan ayaklanmalar tüm ülkeye yayıldı. Bu dönemdeki en büyük ayaklanma, Sarı Irmak’ta yapılan ıslah çalışmalarına katılan köylülerin başlattığı “Kırmızı Başörtülü Ordu”nun ortaya çıkmasıydı. Ordunun Haozhou bölgesindeki birlikleri, Zhu Yuanzhang’ın liderliğinde “Moğolları kovarak Çin’i yeniden kurmak” sloganıyla Çinliler arasında geniş destek kazandı. Zhu Yuanzhang, ordusuyla birlikte 1368 yılında Dadu’yu ele geçirerek Yuan Hanedanı'nı yıktıktan sonra Ming Hanedanı'nı kurdu.

Soyağacı

Cengiz

Tuluy

Kubilay 5.(1274-1294)

Dolj

Çinkim

Mangala

Nomugan

Kamala

Darmabala

Temür 6.(1294-1307)

Ananda

Yesün Temür 10.(1323-1328)

Kayşan 7.(1307-1311)

Ayurbarwada 8.(1311-1320)

Arigiba (1328)

Koşila 11.(1329)

Tok Temür 12.(1329-1332)

Şidebala 9.(1320-1323)

Togon Temür 14.(1338-1370)

Irinjibar 13.(1332)

El Tögüs

Ayurşiridara 15.(1370-1378)

Tögüs Temür 16.(1378-1388)

Yuan Hanedanı Ordusu

Yuan Hanedanı ordusunu ağırlıklı olarak Moğol kabileleri oluşturuyordu. Orduda bozkır toplumlarında kullanılan ondalık sistem kullanılmaktaydı. Orduda dönemin barutlu silahları çok sık bulunmaktaydı. ı. Seferberlik durumlarında Yuan Hanedanına bağlı Ongirat gibi Moğol kabileleri asker yolluyordu. Kubilay döneminde Uygur Türkleri önemli kademelere getirilmiş, Han Çinlilerinin ise bu hakları kısıtlanmıştı. Bu dönemde de Uygur Türkleri de ordunun bir parçası haline gelmişlerdir, özellikle kuşatma silahlarının yapımında Uygurların zekasından yararlanılmıştır. Han Çinlileri orduda sadece belirli pozisyonlara gelebiliyordu ve yüksek rütbeler almaları engellenmişti. Sadece garnizon askeri, muhafız alaylarına katılabiliyorlardı. Yuan Hanedanının yükseliş döneminde Han Çinlileri başka bölgelere göç etmiş ve katliamdan kaçmaya çalışmışlardır. Özellikle Uygurlara ve Moğollara yüksek rütbeler ve önemli görevler veriliyordu.^[1]

Kaynakça

1. Yuan Shu, PDF, s. 87