III. Gıyâseddin Keyhüsrev

III. Gıyaseddin Keyhüsrev (Farsça: غياث الدين كيخسرو بن قلج ارسلان, Gıyaseddin Keyhüsrev bin Kılıç Arslan; d. 1259, ö. 1284), Anadolu Selçuklu Sultanı ve IV. Kılıç Arslan'ın oğludur.

III. Gıyaseddin Keyhüsrev غياث الدين كيخسرو بن قلج ارسلان
Anadolu Selçuklu Sultanı
Hüküm süresi	1266-1284
Önce gelen	IV. Kılıç Arslan
Sonra gelen	II. Gıyaseddin Mesud
Doğum	1259
Ölüm	1284
Tam adı Gıyaseddin Keyhüsrev bin Kılıç Arslan
Hanedan	Selçuklu Hanedanı
Babası	IV. Kılıç Arslan
Dini	Sünni İslam

III. Gıyaseddin Keyhüsrev babası IV. Kılıç Arslan'ın İlhanlılar tarafından idam edilmesi üzerine çocuk yaşta tahta çıktı. Tahta çıktığında artık Anadolu Selçuklu Devleti tamamen Moğolların egemenliği altına girmişti. Anadolu'da artık ne Moğol ne de Selçuklu egemenliğini tanımayan beylikler ortaya çıkmaya başlamıştı. 1277 yılında Memlük sultanı Baybars Anadolu'nun bir bölümünü istila etti. Ancak Memlükler uzun süre Anadolu'da kalamadılar ve egemenlik tekrar Moğolların eline geçti.

III. Gıyaseddin Keyhüsrev 1284 yılında Moğollar tarafından idam edildi. Artık son derece zayıflamış olan Anadolu Selçuklu tahtına amcasının oğlu II. Gıyaseddin Mesud (II. İzzeddin Keykavus'un oğlu) geçti.

Tahta Çıkışı

Moğol vesayeti altındaki Anadolu Selçuklu sultanı IV. Rukneddin Kılıç Arslan’la Pervâne Muineddin Süleyman’ın arası 1266 yılında açılmıştır. Pervâne Muineddin Süleyman, İlhanlı noyanı Nabşı’ya, Kılıç Arslan’ın Moğollara karşı bir direniş örgütlemeye çalışmakta olduğunu, bu amaçla gizlice bir ordu teşkil etmeye çalıştığını ve Memluk sultanı Baybars ile temasta olduğunu gizliden gizliye bildiriyordu. Sonunda İlhanlı sarayının sultanın öldürülmesi için onay alınmıştır.^[1] Pervâne Muineddin Süleyman bunun üzerine Kılıç Arslan’ı, Noyan Nabşı’nın düzenlediği bir ziyafette zehirletmiştir.^[2] Sultanın öldürülmesinin hemen ardından Pervâne Muineddin Süleyman Akşehir’den Konya’ya giderek çocuk yaştaki III. Gıyaseddin Keyhüsrev’i Anadolu Selçuklu tahtına oturtmuştur. Gıyaseddin Keyhüsrev’in kaç yaşında olduğu konusunda kaynaklar hemfikir değildir. İbn Bîbî ve Müneccimbaşı Ahmed bin Lütfullah’a göre iki buçuk yaşında, Kerimüddin Mahmud Aksarayi’ye göre altı yaşında, Ebu'l-Fidâ ve Ebû’l-Farac’a göre ise dört yaşındadır. Sonuç olarak küçük bir çocuk olan III. Gıyaseddin Keyhüsrev Anadolu Selçuklu pervanesi ve İhlanlı hanı tarafından tahta geçirilmiştir. Artık Anadolu Selçuklu, İlhanlı sarayının talimatlarıyla Pervâne Muineddin Süleyman tarafından idare edilecektir. Yeni sultanın tahta oturma merasimlerinden önce Pervâne Muineddin Süleyman bütün yurda müjde fermanları göndermiştir. Bu müjde haberinde “el-mülki li’llah” yani “mülk Allahındır” ibaresi yer almaktadır. Yeni sultan saltanatı boyunca Pervâne Muineddin Süleyman’n kontrolünde çıkamamış, ülkeyi İlhanlı sarayının direktifleriyle pervane tarafından yönetilmiştir. Yine de 1277 yılına kadar Anadolu Selçuklu sınırları dahilinde günlük yaşamın sakin geçtiği ileri sürülür. Pervâne Muineddin Süleyman’ın öldürülmesi ile ülke “sahipsiz ve devletsiz” kalmış, bütün bütün İlhanlı hakimiyetine girmiştir.^[3]

Kaynakça

1. Yasemin Aktaş, Anadolu Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev ve Saltanatının İlk Yılları 29 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sh.: 199
2. Nilgün Dalkesen “Türk-Moğol Tarihindeki Vezirlik Kurumunun İlhanlı Hanedanlığındaki Uygulamaları Çerçevesinde Yeniden Düşünmek” 24 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sh.: 163
3. Yasemin Aktaş, sh.: 200, 202

• "Mehmet Eti Anatolian Coins" websitesi (İngilizce)

III. Gıyâseddin Keyhüsrev Selçuklu Hanedanı Doğumu: 1259 Ölümü: 1284
Resmî unvanlar
Önce gelen: IV. Kılıç Arslan	Anadolu Selçuklu Sultanı 1266 – 1284	Sonra gelen: II. Gıyaseddin Mesud