Bilmece

Bilmece, bir şeyin adını anmadan niteliklerini üstü kapalı söyleyerek o şeyin ne olduğunu bulmayı dinleyene veya okuyana bırakan oyun, muamma.^[1] Bilmecelerde sorular; betimsel bir düzey içinde abartılarak, kavram tersine çevrilerek ve değiştirilerek oluşturulur. İfade bir "soru cümlesi" olmak zorunda değildir. Bilmeceler birkaç kelimeden oluşan bir tümce halinde olabildiği gibi beyitler veya kıtalar halinde de olabilir. Pek çok bilmece tekerleme hâlindedir. Tüm bunlara ek olarak bilmeceler içinde birden fazla soru içerebilir ve çoklu cevaba sahip olabilirler.

"Küçücük fıçıcık, içi dolu turşucuk" Türkçede oldukça popüler bir çocuk bilmecesidir.

Tarihi

Bilmeceler tarihi, antik Mısır ve Yunanistan gibi eski medeniyetlere kadar uzanır. Örneğin, Mısır'daki piramitlerin duvarında yer alan yazıtlarda, Mısır'da yaşamış olan insanların dil becerilerini test etmek için kullanılan bilmeceler bulunmaktadır.

Ayrıca, Yunanistan'da da bilmecelerin kullanıldığı görülmektedir. Örneğin, Platon'un "Gorgias" adlı eserinde, bir bilmece olarak bilinen "tanrıların tahtı" örneği verilmektedir. Bu örnek, tanrıların tahtının üzerinde dört kuş bulunduğunu ve bu kuşların ikisi gelecekteki olayları, diğer ikisi de geçmiş olayları gördüklerini anlatmaktadır.

Bilmeceler, tarih boyunca insanlar tarafından yüzyıllardır kullanılan bir dil oyunudur ve eski medeniyetlerden bu yana farklı formlarıyla bulunmaktadır. Bilmeceler, dil becerilerini ve zihinsel yeteneklerini test etmek için kullanılır ve eğlence amaçlı olarak da kullanılır. Ayrıca, bilmeceler, insanlar arasında bilgi paylaşımı için de kullanılabilir ve bu nedenle tarih boyunca önemini koruyan bir dil oyunudur.

Örnekler

• Yerde turuncu çivi (havuç)
• İki camlı pencere / Bakıp durur her yere. (gözlük)
• Dal üstünde kilitli sandık. (ceviz)
• Varma sakın yanına, on parmağın bal olur. / Tutar isen yavaş tut, İki elin kan olur. (karadut)
• Pazardan aldım bir tane / Eve geldim bin tane. (nar)
• Çam ağacını oyarlar / İçine nağme koyarlar / Ağlama tintonum ağlama / Şimdi kulağını burarlar. (bağlama)
• 3 tane E kelimesi ile başlayan meyveler vardır. / İlk ikisi yenir biri yenmez. (Elma, Erik, EVLAT)
• Ağzı var odun yutar, bacası var duman tüter. (Soba)
• Ağzı var dili yok, nefesi var canı yok, derisi var kanı yok. (Balon)
• Sıra sıra odalar, birbirini kovalar. (Tren)
• Kar gibi beyaz, gece gibi siyah, yemesi haram, içmesi helal, erkekler günde 3 defa görür kızlar ömründe bir defa görür. (Kar gibi beyaz olan kefendir gece gibi siyah olan şey ise kabirdir. Yemesi haram içmesi helal olan şey ölüm şerbetidir. Erkekler günde 3 kere cenaze namazına katılabilir ama kadınlar ömürlerinde 1 kere cenaze namazına katılabilir o da kendi cenaze namazlarıdır.)

Ayrıca bakınız

• Bulmaca

Kaynakça

1. "bilmece." 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 8 Aralık 2011.

Dış bağlantılar

• Bilmece Örnekleri 24 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kültür Bakanlığı.