Filistin Döwleti
From Wikipedia, the free encyclopedia
Filistin ýa-da Palestina resmi taýdan Filistin/Palestina döwleti ( دولة فلسطين ) de-fakto döwleti Eastakyn Gündogarda we Günbatar Aziýada, Ortaýer deňziniň kenaryndaky taryhy Kengan sebitinde, Günbatar Şeriýada ( Ysraýyl - Iordaniýa serhedi) we Gaza zolagynda ( Ysraýyl - Müsür serhedinde) höküm sürdi.[5][6] Döwletiň paýtagty Iýerusalim de jure diýlip kesgitlense-de, merkezi Ysraýylyň basyp almagy sebäpli Ramallahda, Iordan derýasynyň günbatar kenarynda ýerleşýär.[7] Palestina sebitleri 1948-nji ýyla çenli Müsür we Iordaniýa, 1967-nji ýylda alty günlük söweşden soň Ysraýyl basyp aldy.[8] [9] 2020-nji ýylyň Baýdak aýyna çenli 5 051 493 ilaty bilen dünýäde iň köp ilatly 121-nji döwlet boldy. [10]
Ilatly nokat
Audio, foto we wideo на Викискладе |
II. jahan urşy Şondan soň bu sebit Iňlis mandatyndan Birleşen Milletler Guramasyna (BMG) geçirildi we BMG tarapyndan ýewreý, arap we halkara Iýerusalim sebitleri döredildi. Bu bölünişik ýewreýler tarapyndan kabul edilse-de, sebitdäki arap döwletleri tarapyndan kabul edilmedi we Ysraýyl döwletiniň döredilmegi bilen ilkinji arap-Ysraýyl söweşi 1948-nji ýylda başlandy. Beýleki tarapdan, 1948-nji ýylyň 22-nji sentýabrynda Gazada Müsür tarapynda Palestina hökümeti döredildi. Iordaniýadan başga Arap Bileleşiginiň agzalary tarapyndan ykrar edildi. Hökümet Palestinanyň hemmesini (Ysraýyl, Iordan derýasynyň günbatar kenary, Gaza we Iýerusalimdäki Iýerusalim sebitleri) dolandyrjakdygyny öňe sürse-de, aslynda diňe Gazany dolandyrýardy. Alty gün dowam eden söweşiň netijesinde Ysraýyl Gazany we Sinaý ýarym adasyny Müsürden, Iordan derýasynyň günbatar kenaryny we Siriýadan Golan belentligini aldy.
Al Algerirdäki Palestina azat ediş guramasynyň (PLO) başlygy erasser Arafat Palestina döwletiniň döredilendigini 1988-nji ýylyň 15-nji noýabrynda yglan etdi. 1993-nji ýylda Oslo şertnamasyna gol çekilenden bir ýyl soň, Günbatar Şeriýada we Gaza zolagynda A we B sebitlerini dolandyrmak üçin Palestina Milli Dolandyryşy döredildi. Ysraýylyň Gazadan çykarylmagyndan iki ýyl soň, Gaza 2007-nji ýylda Hamas tarapyndan dolandyrylar.
Palestina döwleti, BMG-nyň 138 agzasy tarapyndan ykrar edildi we 2012-nji ýyldan bäri Birleşen Milletler Guramasynda synçy däl döwlet statusyna eýe.[11] [12][13] Palestina; Arap Bileleşiginiň, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, G77, Halkara Olimpiýa Komitetiniň we beýleki halkara guramalarynyň agzasy.