సూక్ష్మరంధ్రం
From Wikipedia, the free encyclopedia
సూక్ష్మరంధ్రం (ఆంగ్లం: Aperture) అనునది దృశా శాస్త్రంలో కాంతి ప్రయాణించే ఒక చిన్న రంధ్రము లేదా ద్వారము. ఒక దృశా వ్యవస్థలో ప్రతిబింబ స్థానం (ఇమేజ్ ప్లేన్) నుండి కటక నాభికి చేరే శంఖాకృతిలో ఏర్పడే కిరణాల సమూహము యొక్క కోణాన్ని ఈ రంధ్రం నిర్దేశిస్తుంది. ఈ సూక్ష్మరంధ్రము అనుమతించబడిన కాంతిరేఖలు ఎంత సమాంతరంగా ప్రసరించగలవో నిర్దేశిస్తుంది. ఈ రేఖల సమాంతర అనుమతి ప్రతిబింబ ఫలకం పై ప్రతిబింబం ఏర్పడే విధానం పై ప్రభావం చూపటం వలన సూక్ష్మరంధ్రానికి చాలా ప్రాముఖ్యత గలదు. చిన్నదిగా ఉండే సూక్ష్మరంధ్రం గుండా పయనించే కాంతి రేఖలు ఎక్కువ సమాంతరంగా ఉండటం వలన ప్రతిబింబ ఫలకం వద్ద ఏర్పడే చిత్రం స్పష్టత కలిగి ఉంటుంది. సూక్ష్మరంధ్రం పరిమాణం పెరిగే కొద్దీ కాంతి రేఖల మధ్య సమాంతరత తగ్గి నాభ్యంతరానికి సరితూగే కొద్ది కాంతి రేఖలకు మాత్రమే స్పష్టత వస్తుంది. అనగా పెద్ద సూక్ష్మరంధ్రాలు కేవలం కటకం దేని పైన దృష్టి సారిస్తుందో దానికి మాత్రమే స్పష్టతను తెచ్చి మిగతా వాటిని అస్పష్టంగా (మసక బారినట్టు) చూపిస్తుంది. లోపలకి ప్రవేశించే కాంతి రేఖలలో ఎన్నింటిని అనుమతించాలో, ప్రతిబింబ ఫలకం పై ఎంత కాంతిని ప్రసరింపజేయాలో నిర్ధారిస్తుంది. (నిర్దేశిత బహిర్గత సమయంలో సూక్ష్మరంధ్రం చిన్నదయ్యే కొద్దీ ప్రతిబింబం చీకటి మయమౌతుంది.)
శంఖాకృతిలో ఏర్పడే కాంతి కిరణాలను పెన్సిల్ ఆఫ్ లైట్ అంటారు. ఒక కటక వ్యవస్థలో పెన్సిల్ ఆఫ్ లైట్ ని నియంత్రించే చాలా ద్వారాలు, నిర్మాణాలు ఉంటాయి. కటకం, లేదా దర్పణం యొక్క అంచులు, కటక వ్యవస్థ భాగాలని పట్టి ఉంచే రింగులు, ఇతర సామాగ్రి లేదా కాంతిని కావలసినంత మేరకే అనుమతించే డయాఫ్రం ఈ నిర్మాణాలలో భాగాలే. సాధారణంగా ఈ నిర్మాణాలని స్టాప్ లు అని వ్యవహరిస్తూ ఉంటారు. అపెర్చర్ స్టాప్ అనగా ప్రతిబింబ బిందువు వద్ద శంఖాకృతిలో ఏర్పడే కాంతిరేఖల యొక్క కోణాన్ని అనగా వెలుతురుని నిర్ధారిస్తాయి.
కొన్ని సందర్భాలలో, ప్రత్యేకించి ఛాయాచిత్రకళ, ఖగోళ శాస్త్రంలో సూక్ష్మరంధ్రం అనగా రంధ్రం యొక్క వ్యాసం కాకుండా అపెర్చర్ స్టాప్ యొక్క వ్యాసం అవుతుంది. ఉదాహరణకి టెలిస్కోప్ యొక్క అపెర్చర్ స్టాప్ అనగా ఆబ్జెక్టివ్ లెన్స్ యొక్క అంచులు అవుతాయి. ఇది 100 సెంటీమీటర్ ల వరకు ఉండవచ్చును. అపెర్చర్ స్టాప్ అతి చిన్నదే అయి ఉండవలసిన అవసరం లేదు. ఇతర కటకాల వలన ఒక పెద్ద స్టాప్ కూడా అపెర్చర్ స్టాప్ అవ్వవచ్చును.
ఒక్కోమారు స్టాప్ లని, డయాఫ్రం లను కూడా అపెర్చర్ అని (అవి అపెర్చర్ లు అవకున్ననూ) వ్యవహరిస్తూ ఉంటారు.
ఒక ప్రదేశం వెలుపల ఉన్న కాంతిని నిరోధించే ఏ వ్యవస్థనైనా అపెర్చర్ అంటుంటారు.