Sztuka wczesnochrześcijańska
twórczość artystyczna pierwszych społeczeństw chrześcijańskich / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Sztuka wczesnochrześcijańska?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Sztuka wczesnochrześcijańska, sztuka starochrześcijańska – sztuka pierwszych chrześcijan, wyrażająca ich przynależność religijną, powstająca w basenie Morza Śródziemnego. Przyjmowany zasięg czasowy jest różny. W najszerszym rozumieniu sztuka wczesnochrześcijańska obejmuje okres od II do VII wieku[potrzebny przypis]; w węższym, stosowanym m.in. przez André Grabara, obejmuje lata ok. 220–395 (czyli okres od pojawienia się pierwszych znanych przykładów sztuki chrześcijańskiej do podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią).
Do zachowanych dziś zabytków sztuki wczesnochrześcijańskiej należy malarstwo katakumbowe, architektura, rzeźba (głównie sarkofagi, pojedyncze figurki, rzeźba w kości słoniowej), wyroby rzemiosła. Do najstarszych zaliczane są przykłady malarstwa, odnalezione w katakumbach, przede wszystkim rzymskich.
Czas rozwoju sztuki wczesnochrześcijańskiej dzielony jest na dwa okresy: przed wydaniem edyktu mediolańskiego (313) i po. Przed 313 rokiem rozwój sztuki był utrudniony i dokonywał się w ukryciu, gdyż wówczas religia chrześcijańska była nielegalna. Co więcej, stosunkowo późne pojawienie się pierwszych dzieł wynikało częściowo z ideowych zastrzeżeń wobec kultowych przedstawień figuralnych (Tertulian, Laktancjusz), częściowo zaś z chęci odcięcia się od pogańskiego zbytku[1]. W efekcie pierwsze znane dziś zabytki tej sztuki pochodzą z przełomu II i III wieku. Nierzadko mają charakter dość prymitywny, zwłaszcza w porównaniu do współczesnych im osiągnięć sztuki pogańskiej. Przed 313 rokiem miejscem wyznawania kultu najczęściej były domy prywatne i miejsca pochówku zmarłych. Domy nie wyróżniały się od pozostałych budynków mieszkalnych i na ogół, podobnie jak one, zostały rozebrane lub przebudowane. Natomiast po ukazaniu się edyktu tolerancyjnego religia została objęta patronatem cesarza, który ufundował liczne budowle sakralne, m.in. (bazylikę Zbawiciela (św. Jana) na Lateranie) i bazylikę św. Piotra na Watykanie. Wówczas to wykształciły się podstawowe formy architektoniczne i ikonograficzne, wykorzystywane przez kolejne epoki, jak choćby typ trój- lub pięcionawowej bazyliki oraz budowli centralnej.
Sztuka wczesnochrześcijańska powstała i rozwijała się na terenie wielokulturowego Imperium Rzymskiego, co wywarło na niej znaczące piętno. Zdaniem Grabara sztuka wczesnochrześcijańska była gałęzią sztuki antycznej. Sztuka starożytna nie umarła, by dać początek chrześcijańskiej, lecz zyskała nową inspirację; formy i techniki pozostały te same. W jego opinii ówcześni chrześcijanie chcieli manifestować religię przez nowe tematy, nie dostrzegając potrzeby zmiany stylu. Tak więc początkowo sztuka chrześcijańska nie wykształciła własnego języka artystycznego; samodzielną gałęzią stała się natomiast sztuka koptyjska. Mimo wielu cech wspólnych, nieco odmiennie przebiegał jej rozwój w oddalonych na siebie oddziałujących prowincjach cesarstwa Wschodu i Zachodu. Religia chrześcijańska dotarła do Rzymu ze Wschodu. Wraz z nią przywędrowały obrzędy związane z liturgią oraz tematy i motywy dekoracyjne zastosowane przez pierwszych artystów związanych z tą religią. Na sztukę wczesnochrześcijańską nałożyły się istniejące na danym obszarze osiągnięcia artystyczne. Twórcami byli często ci sami artyści, którzy tworzyli na zamówienie osób nie związanych z chrześcijaństwem albo wyrośli na gruncie istniejącej kultury. Dwa światy, na które coraz mocniej dzieliło się imperium cesarstwa rzymskiego, nie tylko istniały równolegle ale i wzajemnie się przenikały. Oprócz dzieł powstających w Rzymie, Mediolanie, Rawennie i Tarragonie oraz w Konstantynopolu, Antiochii Syryjskiej i Aleksandrii istniały ośrodki w Egipcie i Nubii (np. Faras). Na obraz rodzącej się sztuki wczesnochrześcijańskiej składają się osiągnięcia działających tam artystów.