Gżira ta' Fraser
gżira Awstraljana / From Wikipedia, the free encyclopedia
Il-Gżira ta' Fraser (bil-lingwa tal-Batjala: K'gari, bl-Ingliż: Fraser Island) hija Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO u gżira li tinsab tul il-kosta tax-Xlokk fir-reġjun tal-Bajja Wiesgħa–Burnett, Queensland, l-Awstralja.[1][2] Il-gżira tinsab madwar 250 km (160 mil) fit-Tramuntana tal-belt kapitali tal-istat, Brisbane, u fi ħdan iż-żona tal-gvern lokali tar-Reġjun tal-Kosta ta' Fraser. Is-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO jinkludi l-gżira, l-ilmijiet tal-madwar u partijiet mill-art kontinentali fil-qrib.[3]
Il-Gżira ta' Fraser u xi gżejjer anċillari lil hinn mill-kosta tal-Lbiċ, jiġifieri fil-Great Sandy Strait, fl-imgħoddi kienu jiffurmaw il-Kontea ta' Fraser, li kienet maqsuma f'sitt parroċċi. Fost il-gżejjer kien hemm il-Gżira ta' Slain, il-Gżira ta' Tooth, il-Gżira ta' Roundbush, il-Gżira ta' Moonboom, il-Gżira ta' Gardner, il-Gżira ta' Dream, il-Gżira ta' Stewart u l-Gżejjer tal-Iskoll, li kollha kienu parti mill-parroċċa l-iktar fin-Nofsinhar ta' Talboor.
Il-gżira hija twila madwar 123 km (76 mil) u wiesgħa 22 km (14-il mil). Tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1992. Il-gżira titqies bħala l-ikbar gżira tar-ramel fid-dinja b'erja ta' 1,840 km2 (710 mili kwadri). Barra minn hekk, il-gżira hija l-ikbar gżira ta' Queensland, is-sitt l-ikbar gżira tal-Awstralja u l-ikbar gżira fil-kosta tal-Lvant tal-Awstralja.
Il-Gżira ta' Fraser għandha foresti tropikali, boskijiet tal-ewkaliptu, foresti tal-mangrovji, artijiet bassasa tal-wallum u tal-pit, duni tar-ramel u bwar kostali. Il-gżira hija magħmula mir-ramel li ilu jakkumula għal madwar 750,000 sena fuq saff vulkaniku tal-qiegħ li jipprovdi żona naturali fejn is-sedimenti jakkumulaw wara li jinġarru mal-kurrent qawwi lil hinn mill-kosta lejn it-Tramuntana tul il-kosta stess. Għad-differenza ta' bosta duni tar-ramel, il-flora hija abbundanti b'bosta pjanti minħabba l-fungi mycorrhizal li jokkorru b'mod naturali u li jinsabu fir-ramel. Dawn jirrilaxxaw nutrijenti b'mod li jistgħu jiġu assorbiti mill-pjanti. Il-gżira tospita għadd żgħir ta' mammiferi, kif ukoll firxa wiesgħa ta' għasafar, rettili u anfibji, qajla inkluż il-kukkudrill tal-baħar. Il-gżira hija protetta bħala parti mill-Park Nazzjonali ta' Great Sandy Strait, u hija destinazzjoni turistika popolari.[4]
Il-gżira ilha abitata saħansitra minn 5,000 sena ilu.[5] L-esploratur James Cook baħħar qrib il-gżira f'Mejju 1770. Matthew Flinders żbarka qrib l-iktar punt fit-Tramuntana tal-gżira fl-1802. Għall-poplu Butchulla l-isem tradizzjonali tal-gżira hu K'gari jew Gari. Għal perjodu qasir, il-gżira kienet magħrufa bħala Great Sandy Island qabel ma saret magħrufa bħala l-Gżira ta' Fraser, għal James Fraser li miet hemmhekk wara nawfraġju ma' skoll fil-qrib.
Il-Gżira ta' Fraser tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1992.[6] Fl-2021 l-isem uffiċjali tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO ġie aġġornat biex jiżdied l-isem Aboriġenu tradizzjonali tal-poplu Butchulla, K'gari, flimkien mal-isem uffiċjali tal-gżira. Fl-2009, bħala parti miċ-ċelebrazzjonijiet tal-Q150, il-Gżira ta' Fraser ġiet imħabbra bħala waħda mill-150 Ikona ta' Queensland bis-saħħa tar-rwol tagħha bħala "attrazzjoni naturali".[7]