Şaristanî
From Wikipedia, the free encyclopedia
Şaristanî yan jî Medeniyet, civakeke ku di bin rêveberiya sîstemekî de ye û xwedî çand, ziman, pergala nivîsandinê û mirovî ya pêşketî ye. Her çiqas di dîrokê têgeha şaristaniyê ji bo civakên ku ekosîstemên bajarî avakirin e hatibe bikaranîn jî, di serdema nûjen de ev têgeh hinek hatiye guhertin û zêdetirî jibo civakên ku di warê rêzdariya ji bo jiyanê, di warê bajarî bûne û di warê civakî bûne de pêşketine de, tê bikaranîn.
Şaristanî di dîrokê de bi kedîkirina cureyên ajalên kovî, pisporiya kedê, mîmarî, parastina binesaziyê, pêşkevtina teknolojîk, bac û rêziknameyan têne kategorîzekirin.[1][2][3] Ji hêla dîrokî ve berevajî çandên piçûktir ku kêmtir pêşkevtî dihate dîtin, pir caran şaristaniyên mezin wekî çandek mezin û "pêşverû" dihatin fem kirin.[4][5] Di vê wateya berfireh de, şaristanî bi civakên eşîrî yên nenavendî re, di nav de çandên zozanên koçer, civakên neolîtîk yan jî nêçîrvan hene. Lê belê carinan hinek şaristanî ku çandên di nava wan de têne dîtin jî berovajî dike. Şaristanî niştecihên bi niştecihbûyî ya birêxistinkirî ne ku di çînên civakî yên hiyerarşîk de bi elîtek serdest û nifûsa bajarî û gundî ya bindest ku bi çandiniya zexm, maden, hilberîna piçûk û bazirganiyê re mijûl dibin, hatine dabeş kirin.[6]