Ụdị dị iche iche a na-adịghị ahụkebe
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ụdị dị ụkọ bụ otu ìgwè nke ihe ndị dị ndụ na adịghị ahụkebe, dị ụkọ, ma ọ bụ na ahụkarị. Enwere ike itinye aha a ma ọ bụ osisi ma ọ bụ anụmanụ, ọ dịkwa iche na okwu ahụ dị n'ihe ize ndụ ma ọ bụ na eyi egwu. Otu ụlọ ọrụ gọọmentị nwere ike ịkpọpụta ụdị dị iche iche a na adịghị ahụkebe, dị ka gọọmentị mba, steeti, ma ọ bụ mpaghara. Okwu a na apụtakarị n'enweghị ihe ọ bụla gbasara. International Union for Conservation of Nature anaghị eme ụdị aha ndị a, mana enwere ike iji okwu ahụ na mkparịta ụka sayensị.[1]
obere ụdị nke | species |
---|---|
relative to | Common species |
Ihe dị ụkọ na adabere na otu ụdị nke obere ihe dị ndụ na anọchite anya ya n'ụwa niile, na abụkarị ihe na erughị 10,000. Otú ọ dị, ụdị nwere ebe dị warara ma ọ bụ ebe obibi nkewa na emetụtakwa echiche ahụ.[2][3] Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 75% nke ụdị ndị a maara dị ka "ihe dị ụkọ".
Ụdị ndị dị ụkọ bụ ụdị nwere obere ọnụ ọgụgụ. Ọtụtụ ga abanye n'ime ndị nọ n'ihe ize ndụ ma ọ bụ ndị na adịghị ike ma ọ bụrụ na ihe ndị na emebi ha na emetụta ha na-aga n'ihu na arụ ọrụ. Ihe atụ a ma ama nke ụdị dị iche iche - n'ihi na ndị a bụ nnukwu anụmanụ ala - gụnyere anụ ọhịa bea na-acha nchara nchara nke Himalayan, Fennec fox, anụ ọhịa ọhịa buffalo nke Asia, ma ọ bụ Hornbill.
Ha anọbeghị n'ihe ize ndụ, mana a na ekewa ha dị ka "ndị nọ n'ihe egwu", ọ bụ ezie na ókèala dị n'etiti ụdị ndị a na esiri ike ịdọrọ n'ihi ụkọ data gbasara ụdị dị ụkọ.[4][5] Nke a bụ karịsịa n'Oké Osimiri ụwa ebe ọtụtụ ụdị 'dị ụkọ' a na ahụbeghị kemgbe ọtụtụ iri afọ nwere ike ịpụ n'anya n'amaghị ama, ma ọ bụrụ na ha anọghị n'ọnụ ọnwụ dị ka Vaquita nke Mexico.[6]
Ụdị nwere ike ịnọ n'ihe ize ndụ ma ọ bụ na adịghị ike, mana a naghị ele ya anya dị ka ihe dị ụkọ ma ọ bụrụ na ọ nwere nnukwu, ndị gbasasịrị. IUCN na eji okwu "ihe dị ụkọ" dị ka aha maka ụdị dị iche iche a na ahụ na ebe ndị dịpụrụ adịpụ. A na-ewere ụdị ndị dị ụkọ dị ka ndị nọ n'ihe ize ndụ n'ihi na obere ọnụ ọgụgụ mmadụ nwere ike ọ gaghị agbake site na ọdachi gburugburu ebe obibi.
Enwere ike ịhụ ọnọdụ iwu nke osisi a na adịghị ahụkebe site na USDA's Ebe nchekwa data osisi.