Հասան-Ջալալյաններ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հասան-Ջալալյաններ, հայկական իշխանական տոհմ պատմական Հայաստանի Արցախ նահանգում։ Տոհմի գլխավոր կալվածքը եղել է Խաչեն գավառը, որի անունով էլ կոչվել է իշխանությունը։
Հասան-Ջալալյաններ | |
---|---|
Տեսակ | նախարար |
Մասն է | Հայ ազնվականություն |
Երկիր | Մեծ Հայք, Արցախ նահանգ |
Տիրույթներ | Խաչեն, Վարանդա, Դիզակ, Գյուլիստան, Ջրաբերդ |
Ծագում | Առանշահիկներ |
Տիտղոսներ | Գանձասարի կաթողիկոս, Արցախի իշխան |
Հիմնադիր | Հասան-Ջալալ Դոլա |
Հիմնում | 1214 |
Ազգային պատկանելիություն | Հայեր |
Դավանանք | Հայ Առաքելական եկեղեցի |
Զարգացած միջնադարում՝ 10-14-րդ դարերում, Խաչենի իշխանությունն ընդգրկում էր ներկայիս Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը (Արցախ), մասամբ նաև՝ Սյունիքի մարզը[1]։ 13-րդ դարի հայ ավատական իշխան Հասան-Ջալալի տիրապետությունից հետո Խաչենի իշխանական տան ներկայացուցիչերը սկսել են կրել «Հասան-Ջալալյան» ազգանունը։
Մինչև 19-րդ դարի սկիզբը Հասան-Ջալայանները ժառանգաբար տիրել են նաև Գանձասարի կաթողիկոսությանը[2]։
Եկեղեցական և աշխարհիկ հուշարձանների կառուցմամբ և վերանորոգմամբ Հասան-Ջալալյանները մեծ ներդրում են ունեցել հայ մշակույթի պահպանման և զարգացման գործում։ 14-րդ դարի վերջերին Հասան-Ջալալյանների իշխանությունը ընդարձակվել է Գյուլիստանում և Ջրաբերդում։ Սրանք, Խաչենի, Վարանդայի և Դիզակի հետ ճանաչվել են իբրև Խամսայի իշխանություն[3]։