Խաղերի պատմություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Խաղերի պատմությունը սկիզբ է առնում մարդու հնագույն անցյալից[3]։ Խաղերը բոլոր մշակույթների անբաժանելի մասն են և հանդիսանում են մարդկային սոցիալական փոխգործակցության ամենահին ձևերից մեկը։ Խաղերը թույլ են տալիս մարդկանց դուրս գալ անմիջական երևակայությունից և անմիջական ֆիզիկական ակտիվությունից։ Խաղերի ընդհանուր հատկանիշները ներառում են արդյունքի անորոշություն, համաձայնեցված կանոններ, մրցակցություն, առանձին վայր և ժամանակ, գեղարվեստական տարրեր, պատահական տարրեր, սահմանված նպատակներ և անձնական հաճույք։
Խաղերը գրավում են իրենց մշակույթների գաղափարներն ու աշխարհայացքը և փոխանցում ապագա սերնդին։ Խաղերը կարևոր էին որպես մշակութային և սոցիալական կապի միջոցառումներ, որպես ուսուցման գործիքներ և որպես սոցիալական կարգավիճակի նշիչներ։ Որպես թագավորական ընտանիքի և վերնախավի զբաղմունք՝ որոշ խաղեր դարձան պալատական մշակույթի ընդհանուր հատկանիշ։ Այնպիսի խաղեր, ինչպիսիք են սենետը և մեզոամերիկյան գնդակախաղ, հաճախ ունեին առասպելական և ծիսական նշանակություն։ «Գյան չաուպար» և «Երջանկության առանձնատուն» խաղերն օգտագործվում էին հոգևոր և էթիկական դասեր սովորեցնելու համար, մինչդեռ շատրաջը և մի քանի այլ խաղեր դիտվում էին որպես քաղաքական և ռազմական վերնախավի կողմից ռազմավարական մտածողության և մտավոր հմտությունների զարգացման միջոց։
Հոլանդացի մշակութային պատմաբան Յոհան Հուիզինգան իր 1938 թվականի «Մարդ խաղացող» (Homo Ludents) գրքում պնդում էր, որ խաղերը մարդկային մշակույթների առաջացման հիմնական պայմանն են։ Հյուիզինգան խաղեր խաղալը դիտում էր որպես մի բան, որը «ավելի հին է, քան մշակույթը, քանի որ մշակույթը, որքան էլ ոչ ադեկվատ ձևակերպված լինի, միշտ ենթադրում է մարդկային հասարակություն, և կենդանիները չեն սպասել, որ մարդը սովորեցնի իրենց խաղալը»[4]։ Հյուիզինգան խաղերը տեսնում էր որպես ելակետ մարդկային բարդ գործունեության համար, ինչպիսիք են լեզուն, օրենքը, պատերազմը, փիլիսոփայությունը և արվեստը։