Թոքի քաղցկեղ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Թոքի քաղցկեղ, նաև հայտնի թոքի կարցինոմա անվանումով[1], թոքի չարորակ ուռուցքն է, որին բնորոշ է անկանոն բջջային աճ թոքային հյուսվածքում[2]։ Այս աճը կարող է տարածվել թոքային հյուսվածքից դուրս, մետաստազի ենթարկվել դեպի մոտակա հյուսվածք կամ մարմնի այլ մասեր[3]։ Քաղցկեղն, որը առաջինը սկսվում է թոքից, անվանում են թոքի առաջնային քաղցկեղ՝ կարցինոմա։ Տարբերակում են երկու հիմնական ձև` մանրբջջային և ոչ մանրբջջային։ Առավել տարածված ախտանիշներն են հազը (ներառյալ արյունախխում), քաշի կորուստը, հևոցը և կրծքավանդակի ցավը[4]։
թոքի քաղցկեղ Lung carcinoma | |
---|---|
Կրծքավանդակի ռենտգեն նկարում ցույց է տրված թոքի քաղցկեղը կարմիր նշանով | |
Տեսակ | ոչ մանր բջջայի,մանր բջջային կարցինոմա |
Պատճառ | Ծխախոտ, ռադոն, ասբեստոզ, օդի աղտոտում, գենետիկա,այլ |
Հիվանդության ախտանշաններ | հազ, արյունախխում, տենդ, քաշի կորուստ, դժվարաշնչություն |
Հետևանք | մահ |
Բուժաքննություն | բիոպսիա, ռենտգեն հետազոտություն, համակարգչային շերտագրություն |
Բժշկական մասնագիտություն | ուռուցքաբանություն և թոքաբանություն |
ՀՄԴ-9 | 162162 |
ՀՄԴ-10 | C34.90 |
Բուժում | վիրահատական, քիմիոթերապիա, ռադիոթերապիա |
Սկիզբը | ~70 տարեկան |
Հանդիպման հաճախականություն | 3.3 միլիոն ախտահարված 2015թ |
Մահերի քանակ | 1.8 միլիոն (2020թ)[ |
Cancers of bronchus and lung Վիքիպահեստում |
Թոքի քաղցկեղի առաջացման ամենամեծ (85%) պատճառը երկարատև ծխախոտի օգտագործումն է[5]։ Մոտավորապես 10–15% դեպքերում քաղցկեղն առաջանում է այն մարդկանց մոտ, ովքեր երբեք չեն ծխել[6]։ Հաճախ այս դեպքերի պատճառը գենետիկ գործոնի համադրումն է և ռադոնի, ասբեստոզի, կամ օդի աղտոտվածության այլ ձևերի առկայությունը[5][7][8][9]։ Թոքի քաղցկեղը ախտորոշվում է կրծքավանդակի ռենտգեն և համակարգչային շերտագրման (ՀՇ) մեթոդներով[1]։ Ախտորոշումը հաստատվում է բիոպսիայի միջոցով, որը սովորաբար կատարվում է բրոնխոսկոպիայի միջոցով կամ ՀՇ-ի հսկողությամբ[10][11]։
Ռիսկի գործոններից խուսափումը, ինչպիսիք են ծխելը և օդի աղտոտվածությունը, կանխարգելման առաջնային գործոններն են[12]։ Բուժումը և արդյունքը կախված է քաղցկեղի տեսակից, փուլից (տարածման աստիճանից) և մարդու ընդհանուր առողջական վիճակից[1]։ Բուժման մեթոդներից են վիրահատությունը, քիմիոթերապիան և ռադիոթերապիան[1]։ Ոչ մանրբջջային քաղցկեղի բուժումը հիմնականում վիրահատական է, մինչդեռ մանրբջջայինը սովորաբար ավելի լավ է պատասխանում քիմիոթերապևտիկ և ռադիոթերապևտիկ բուժմանը։
2012 թվականին աշխարհում 1.8 միլիոն մարդու մոտ հայտնաբերված էր թոքի քաղցկեղ, որից 1.6 միլիոն դեպքում գրանցվեց մահ[13]։ Դրա հետևանքով այն համարվում է մահվան առավել տարածված պատճառը տղամարդկանց մոտ և երկրորդ տարածված պատճառը կանանց մոտ՝ կրծքագեղձի քաղցկեղից հետո[14]։ Քաղցկեղն առավել հաճախ ախտորոշվում է 70 տարեկան և ավելի մեծ տարիքային խմբում[15]։ Ընդհանուր առմամբ, Միացյալ Նահանգներում 17.4% մարդկանց մոտ թոքի քաղցկեղ ախտորոշվելուց հետո կյանքի ապրելիության ցուցանիշը կազմում է 5 տարի[15], սակայն զարգացող երկրներում այս ցուցանիշն ավելի ցածր է[16]։