فال حافظ
از باور های ایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
فالِ حافظ بهمعنی استفاده از دیوانِ حافظ برای برای پیشگوییِ سرنوشت و رفعِ تردید و خوب یا بد بودنِ عاقبتِ کاری یا استعلام از احوالِ شخصِ غایبی است.
یکی از باورهای کهن و عمومیِ ایرانیان، فالِ نیک یا بد زدن با دستآویزی به رویدادها و اشیاء گوناگون بودهاست. استخاره یا همان تفأل به قرآن نیز یکی از مرسومترین روشهای تفأل است که پس از ظهورِ اسلام رایج شد و پس از آن نیز به دیگر آثارِ ادبی که تصور میشد نویسندهاش «بهرهای از کلام حق» دارد، گسترش یافت. پس از ظهورِ حافظ، تفأل به دیوانِ دیگر شاعران، بسیار کمتر، و دیوانِ حافظ جانشینِ آنها شده است و نمونههای تفأل به دیوانِ شاعران پس از حافظ بسیار نادر و اندک است. با دور شدن از روزگارِ زندگانیِ حافظ، مقدس شدنِ شخصیت و شعرِ او بیشتر جلوهگر میشود. این دیوان نزد مردم چنان تقدسی یافته که گفتهاند هرجا که پای اسلام رسیده است، در کنارِ قرآن، دیوانِ حافظ هم دیده میشود. این تقدس سبب جایز ندانستنِ تفأل با دیوانِ حافظ و حتی دستزدن به آن در گاهِ مستی شد. شهرتِ حافظ به «لسانُالْغِیْب» باعث شد که خوانندگانِ دیوانش از همان دورانِ نزدیک به زندگانیَش، به دیوانش تفأل زنند و اعتقادِ حقیقی بدو و اشعارش پیدا کنند.
فال گرفتن از دیوانِ حافظ معمولاً در مناسبتهایی مانند عید نوروز، چهارشنبهسوری، شب چله، سیزدهبهدر، چهارشنبهٔ آخرِ ماهِ صَفَر و سیزدهِ صفر انجام میشود. هنگامی که شخص نیتِ مشخصی دارد، مانند هنگامِ فراقِ یار یا انتظارِ آمدنِ شخصی یا پیشآمدنِ مشکلی برای عزیزی و یا چیرگیِ اندوهی بر وجودِ فردی، فال زدن رایج است. فال گرفتن از رسومِ جمعی و گروهی نیز است و ازاینرو آیینهای مختلفی برای انتخابِ نوبتِ «قرعهٔ فال» رواج یافته که انتخابِ این شیوهها خود نوعی سرگرمی است و در شهرهای مختف، روشهای گوناگونی نیز دارد. جدولهای ویژهای بهنام «فالنامه» وجود دارد که برپایهٔ دیوانِ حافظ ساخته شده و در مقدمه و پیوستِ بعضی از چاپهای دیوان یا بعضی دستنویسهای کهنِ آن آمدهاست.