شاهنشاهی ساسانی
آخرین شاهنشاهی پیش از حمله اعراب / From Wikipedia, the free encyclopedia
شاهنشاهی ساسانی (به پارسی میانه: 𐭲𐭯𐭩𐭲𐭯𐭮𐭯𐭮) با نام رسمی ایرانشهر (به پهلوی سنگنوشتهای: 𐭠𐭩𐭫𐭠𐭭𐭱𐭲𐭥𐭩 به پهلوی کتابی: )، پایان دورهٔ ایران باستان و واپسین شاهنشاهی ایرانی پیش از حمله اعراب به ایران در سدهٔ ۷ و ۸ میلادی بود که از سال ۲۲۴ میلادی تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایرانشهر فرمان راند؛ شاهنشاهان این دودمان از خاندان ساسان بودند.[10] این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر بابکان با شکست اردوان چهارم، واپسین شاهنشاه اشکانی، پایهگذاری کرد.[11][12][13][14][15] شاهنشاهان ساسانی که ریشهشان از پارس بود،[16] بر پهنهٔ بزرگی از آسیای غربی چیرگی یافته و در کنار امپراتوری روم-بیزانس، در گذر بازهٔ زمانی افزون بر ۴۰۰ سال، ابرقدرت جهان باستان شمرده میشدند.[17] پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون (پارسی میانه:𐭲𐭩𐭮𐭯𐭥𐭭) در نزدیکی بغداد در عراق امروزی از پیشرفته ترین و ثروتمندترین شهرهای زمانه خود بود. پرچم ایران باستان در این دوره، درفش کاویانی بود که پس از سرنگونی ساسانیان از میان رفت.
شاهنشاهی ساسانی | |||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۲۲۴ میلادی–۶۵۱ میلادی | |||||||||||||||||||||||||||||||
درفش کاویانی
(پرچم کشور) سیمرغ
(نشان شاهنشاهی) | |||||||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاهی ساسانی در بزرگترین گسترهٔ خود در دورۀ خسرو پرویز ح. ۶۲۰ همراه سرزمینهای تسخیر شده از امپراتوری بیزانس | |||||||||||||||||||||||||||||||
وضعیت | شاهنشاهی | ||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | |||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | |||||||||||||||||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی اربابرعیتی[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاه | |||||||||||||||||||||||||||||||
• ۲۲۴–۲۴۱ | اردشیر بابکان (نخستین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
• ۶۳۲–۶۵۱ | یزدگرد سوم (واپسین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
دوره تاریخی | دوران باستان متأخر | ||||||||||||||||||||||||||||||
• هرمزدگان | ۲۸ آوریل ۲۲۴ میلادی | ||||||||||||||||||||||||||||||
۶۰۲–۶۲۸ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۲۸–۶۳۲ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۳۳–۶۵۱ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۵۱ میلادی | |||||||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||
۵۵۰[8][9] | ۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | دینار، درهم | ||||||||||||||||||||||||||||||
کد ایزو ۳۱۶۶ | IR | ||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | ایران عراق کویت عربستان سعودی عمان امارات متحده عربی قطر بحرین یمن سوریه ترکیه اردن افغانستان پاکستان چین تاجیکستان ترکمنستان ازبکستان قزاقستان قرقیزستان روسیه ارمنستان جمهوری آذربایجان گرجستان |
دورهٔ ساسانی یکی از مهمترین و سرنوشتسازترین دورههای تاریخ ایران شناخته میشود. در دورهٔ ساسانی، تمدن ایرانی در بسیاری از جَهات به نهایت شکوفایی و پویایی خود رسید. همچنین، ایران در دورهٔ ساسانیان، تأثیر فراوانی بر فرهنگ روم گذاشت. تأثیرات ساسانیان تنها محدود به مرزهای ایران نبود، بلکه تاثیراتش به هند، چین، اروپای غربی و آفریقا هم میرسد. ساسانیان نقشی برجسته در پدیداری هنر اروپایی و آسیایی در دورههای میانه داشتند. بخش بیشینهٔ چیزی که امروزه به نام دوران طلایی اسلام در زمینهٔ هنر، معماری، موسیقی و دیگر زمینهها شناخته میشود، از ساسانیان به جهان اسلام منتقل و برده شد.[18]
جامعهٔ ساسانی به گونهٔ طبقاتی و لایهای اداره و گردانده میشد. جامعه به چهار طبقهٔ موبدان، جنگاوران، دبیران و پیشهوران بخشبندی میشد.[19] دین رسمی شاهنشاهی ساسانی، کیش زرتشتی بود و اوستا و زند بُنمایهٔ بنیادین دادستانی و دینی فرمانروایی ساسانی شمرده میشدند.[20] دورهٔ شاهنشاهی ساسانیان، در سال ۶۵۱ م، پس از کشته شدن یزدگرد سوم درگذر یورش اعراب به ایران، به پایان رسید و ایرانشهر بجز تبرستان و دیلمستان زیر چیرگی اعراب مسلمان درآمد.