چرخدنده
وسیله انتقال توان / From Wikipedia, the free encyclopedia
چرخدنده یک سختافزار دورانی است که معمولاً دایرهای شکل بوده و دارای دندانههایی در محیط است و از آن برای انتقال گشتاور از محوری به محور دیگر استفاده میشود. اصول ابتدایی حاکم بر چرخدندهها مشابه اصول ابتدایی حاکم بر اهرمها است.[1] دو یا چند چرخدنده درگیر با هم با اندازههای متفاوت میتوانند گشتاور را تغییر داده، و از طریق نسبت چرخدنده خود یک مزیت مکانیکی ایجاد کنند، در نتیجه میتوان آن را یک ماشین ساده در نظر گرفت. سرعت دورانی و گشتاور دو چرخدنده درگیر با نسبت قطرهای آنها تغییر میکند.
مجموعه دو یا چند چرخدنده درگیر با هم، دنباله چرخدنده (به انگلیسی: gear train) یا جعبهدنده (به انگلیسی: Transmission) خوانده میشود. دنباله چرخدندهها میتوانند سرعت، گشتاور و جهت منبع نیرو را تغییر دهند.
شکل دندانه چرخدندهها در استانداردهای مختلفی به صورت ریاضی تعریف شده و به دقت ماشینکاری میشود. به عنوان مثال، انجمن تولیدکنندگان چرخدنده آمریکا (AGMA)، دستورالعملهایی را برای استانداردسازی طراحی و تولید چرخدندهها ایجاد کردهاست.[2]
از چرخدندهها در دستگاههای بسیار متنوعی استفاده میشود، از جمله؛ جعبهدنده و دیفرانسیل خودرو، راهانداز موتورهای جت، جعبهدنده هلیکوپتر، فلاپ بالههای هواپیما، پروانه کشتیها، دستگاه دریل، موتور کرکره برقی و دستگاه خودپرداز.[2][3]
در تمام سیستمهای چرخدنده امروزی، چرخ شانه (به انگلیسی: rack) پایه طراحی دندانهها و ساخت ابزارهای تولید چرخدنده است. در هر دو سیستم متریک و اینچی، چرخشانه مبنا برای اندازه واحد استانداردسازی شدهاست. چرخشانه استاندارد در سیستم متریک دارای مدول ۱ و در سیستم اینچی دارای گام قطری ۱ میباشد.[5]