نبرد سوم پانیپت
نبردی میان امپراتوریهای مراتا و درانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
نبرد سوم پانیپت (به انگلیسی: Third Battle of Panipat)، در ۱۴ ژانویهٔ ۱۷۶۱ میلادی در شهر پانیپت، که تقریباً در ۹۷ کیلومتری شمال دهلی واقع شدهاست، میان امپراتوری مراتا و ارتش مهاجم افغان به فرماندهی احمدشاه درانی بهوقوع پیوست. در این جنگ ارتش احمدشاه از جانب چهار متحد هندی شامل روهیلههای تحت فرمان نجیبالدوله، افغانهای منطقهٔ دوآب و نواب اوده بهنام شجاعالدوله حمایت میگردید. ارتش مراتا توسط «سداشوراهو بهاو»[persian-alpha 1] هدایت میگردید، کسی که از نظر قدرت بعد از «چترپتی»[persian-alpha 2] (شاه مراتا) و پیشوا (نخستوزیر مراتا) در ردهٔ سوم قرار داشت. ارتش اصلی مراتا به رهبری پیشوا در دکن مستقر شده بود.
نبرد سوم پانیپت | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از درگیریهای افغان-ماراتها | |||||||||
حدود ۱۷۷۰ میلادی، نقاشی به سبک فیضآباد از نبرد سوم پانیپت که در ۱۴ ژانویهٔ ۱۷۶۱ میلادی روی داد. مرکز تصویر تحت تسلط قوس دوقولو از خطوط تفنگی است که یکدیگر را هدف قرار داده و دود و تخریب بینشان قابل رؤیت است. | |||||||||
| |||||||||
طرفهای درگیر | |||||||||
امپراتوری درانی پشتیبانی شده توسط: روهیله حکومت آمب نواب اوده امپراتوری گورکانی خانات کلات | امپراتوری مراتا | ||||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||||
احمدشاه درانی |
ساداشیو رائو بائو † | ||||||||
قوا | |||||||||
۴۲٬۰۰۰ سوارهنظام افغان که از بینشان ۲۸٬۰۰۰ نفر سوارهنظام معمولی بودند.[8] ۳۲٬۰۰۰ روهیله پیادهنظام[8] ۱۰٬۰۰۰ مرد از اود[8] |
۵۵٬۰۰۰ سوارهنظام ماراتها که از بینشان ۱۱٬۰۰۰ سوارهنظام عادی بودند[8] ۹٬۰۰۰ پیادهنظام گاردی[8] نیرو توسط ۲۰۰٬۰۰۰ غیر رزمی همراهی میشد (زوار و دنبالکنندگان اردو).[9] | ||||||||
تلفات و خسارات | |||||||||
۱۵٬۰۰۰ از روهیلهها کشته شدند[8] ۱۶٬۰۰۰ افغان کشته شد |
۳۰٬۰۰۰ نفر در نبرد کشته شدند[8] ۱۰٬۰۰۰ در حال درمان کشته شدند.[8] ۱۰٬۰۰۰ مفقودی طبق گزارش.[8] | ||||||||
۴۰٬۰۰۰ غیر رزمیها پس از نبرد اعدام شدند.[10][11] مقدار تخمینی ۲۲٬۰۰۰ نفر به بردگی گرفته شدند.[10][12] |
از نظر نظامی، این جنگ رقابت میان توپخانه و سوارهنظام مردم مراتی در مقابل سوارهنظام سنگین و توپخانهٔ سوارهٔ (زنبورک و جزائل) افغانها و روهیلهها به رهبری ابدالی و نجیبالدوله که هر دو از قوم افغان بودند، را به نمایش میگذاشت. این جنگ یکی از بزرگترین و پرحادثهترین جنگهای قرن هجدهم میلادی پنداشته میشود[13] و همچنین شاید از نظر آرایش جنگی کلاسیک میان دو ارتش، بزرگترین تلفات را داشته باشد.
تاریخنگاران در مورد مکان دقیق جنگ اختلاف نظر دارند، اما از نظر اکثریت مورخان این جنگ در نزدیکی منطقه کالا آمب و جادهٔ سانولی امروزی رخ دادهاست. این جنگ برای چندین روز ادامه یافت و بیش از ۱۲۵٬۰۰۰ نیروی جنگی در آن شرکت داشتند. درگیریها میان دو ارتش به درازا کشید و هر دو جناح، ضررها و منافعی داشتند. نیروهای تحت رهبری احمدشاه درانی پس از تخریب چندین جناح مراتیها در نهایت فاتح میدان نبرد شدند. مورخان اختلاف نظرهای سنگینی در میزان ضررهای هر دو جناح دارند، اما باور براین است که حدود ۶۰٬۰۰۰ تا ۷۰٬۰۰۰ نفر در این جنگ کشته شده و تعداد زخمیها و اسیران بهطور قابل توجه مورد مناقشه است. طبق یک رویدادنامه که بر اساس شاهد عینی نگاشته شده، باخار توسط دیوان شجاعالدوله کاشی راج–در حدود ۴۰٬۰۰۰ زندانی مراتی یک روز پس از جنگ با خونسردی سلاخی شدند.[11] «گرنت دوف»[persian-alpha 3] مصاحبهای از نجاتیافتگان این قتلعامها را در «تاریخ مراتیها»[persian-alpha 4] آورده که این رقم را تأیید میکند. شیجواکر[persian-alpha 5] که رسالهٔ وی تحت عنوان «پانیپت ۱۷۶۱»،[persian-alpha 6] یکی از بهترین منابع ثانویه در مورد جنگ پنداشته میشود، میگوید که «تعداد کشتههای مراتیها (سربازان و نیروهای غیرجنگی) در جریان جنگ و پس از آن کمتر از ۱۰۰٬۰۰۰ نیست».[10]