شرطیشدن فعال
From Wikipedia, the free encyclopedia
شرطیشدن فعال (نامهای دیگر:شرطیشدن کنشگر، شرطیشدن ابزاری، شرطیشدن نوع II، آزمون و خطا)یک نوع یادگیری همخوان یا تداعی است. در شرطیشدن فعال، جانور یادمیگیرد که بین یکی از رفتارهای خودش، با یک پاداش یا تنبیه ارتباط برقرار کند.
علت اینکه این رفتار را جزو رفتارهای شرطی شدن در نظر میگیرند، این است که در طی آن یک محرک بی اثر (محرکی که جانور بهطور طبیعی نسبت به آن پاسخ رفتاری ایجاد نمیکند) در صورتی که منجر به دریافت یک پاداش یا تنبیه شود، مبدل به محرکی شرطی میشود و در واقع یعنی جانور به شرطی به آن واکنش نشان میدهد که در پی آن به محرک مؤثر از نوع پاداش یا تنبیه برسد. (و عملاً در اینجا نیز مانند شرطی شدن کلاسیک، همراه شدن محرک مؤثر و بی اثر مشاهده میشود)
برای مثال در جوجههای کاکایی مدتی پس از به دنیا آمدن و به دنبال کسب تجربه، (دقیق تر نوک زدن) که در دفعات اول بهطور اتفاقی رخ میدهد و محرکی بی اثر است، به واسطهٔ اینکه جانور را به غذا (پاداش) بیشتری میرساند، مبدل به محرکی شرطی برای انجام این رفتار میشود. با پایداری و تکرار این رفتار، جانور یادمیگیرد که اگر این رفتار را انجام دهد (شرط) به پاداش بیشتری میرسد.
همچنین چون در این نوع شرطی شدن، جانور به دنبال دریافت پاداش یا جلوگیری از تنبیه شدن است و یعنی برخلاف شرطی شدن کلاسیک، بهطور «هدفمند» انجام میشود؛ بنابراین برای این نوع شرطی شدن، صفت (فعال) را به کار میبرند.
گردانندگان سیرک از مفهوم این نوع شرطی شدن برای نمایش سیرک با استفاده از جانوران بهره میبرند. به این صورت که برای مثال شرط رسیدن به یک پاداش (مانند غذا) را پریدن از یک مانع، عبور از حلقهٔ آتش و یا… جلوه میدهند تا جانور این عمل را انجام دهد. همچنین از آنجا که این رفتار نوعی رفتار یادگیری است، پس توجه دارند که باید در تمرینات پیش از اجرا این شرط را به دفعات متعدد به جانور نشان دهند تا جانور این رفتار را تکرار و در حافظهٔ یادگیری اش پایدار کند و مبدل به یادگیری شود. با این کار، در زمان اجرا، گرداننده سیرک بدون اینکه پاداشی را به جانور نشان دهد و تنها با قرار دادن محرک شرطی شده (مثل حلقهٔ آتش یا …) در معرض دید او، منجر به صورت پذیرفتن رفتار نمایشی جانور میشود؛ چرا که اکنون محرک بی اثر مبدل به محرک شرطی شدهاست و جانور یادگرفته است که در صورت تحریک شدن توسط آن، به پاداش میرسد حتی اگر در واقعیت پاداشی وجود نداشته باشد. همچنین گردانندگان سیرک باید توجه داشته باشند که همواره در تمرینات حتی پس از ایجاد رفتار شرطی شدن فعال در جانور، پاداش یا تنبیه (محرک مؤثر) را به جانور نشان دهند و به همان دفعات اول اکتفا نکنند. در غیر این صورت، پس از مدتی و با تکرار بروز این رفتار، جانور در برابر محرک شرطی یادمیگیرد که رفتار خوگیری (عادی شدن) را بروز دهد چراکه دیگر علیرغم تکراری بودن آن محرک، سود یا زیانی را موجب نمیشود؛ بنابراین اگر به این نکته توجه نشود، باید دوباره از ابتدا رفتار شرطی شدن فعال مد نظر را در جانور ایجاد کنند.